Tháng Bảy âm lịch năm
nay Sài Gòn ít ngày mưa, hầu như không thấy rỉ rả mưa Ngâu nhưng hễ mưa thì sập
trời sập đất. Dường như ngàn năm qua vợ chồng Ngưu lang Chức nữ thổn thức mãi
mà vẫn chia cắt đôi nơi nên giờ gặp nhau họ phải òa khóc nức nở mới trút hết
nỗi niềm thương nhớ?
Thật trùng hợp, đúng
vào ngày hàng cây trăm năm phía trước Nhà hát lớn Sài gòn bị đốn ngả nghiêng la
liệt “để xây dựng ga metro ngầm” trời cũng đổ mưa tầm tã; rồi ngày báo đăng tin
“di dời thương xá tax hơn 130 năm tuổi để xây dựng cao ốc 40 tầng” lại một cơn
mưa kéo dài ngập đường kẹt xe hàng giờ. Chẳng biết nỗi niềm của ông bà Ngâu có
bằng sự luyến tiếc nhớ thương của người Sài Gòn với những di tích trên trăm năm
tuổi đang bị phá hủy ngay trước mắt hay không mà ông trời cũng phải động lòng
như vậy…
Tuyến đường Đồng Khởi –
Lê Lợi – Nguyễn Huệ được coi là trung
tâm của Sài Gòn. Trong đó đường Đồng Khởi và khu vực vòng xoay Nguyễn Huệ với
các công trình kiến trúc đã trở thành tiêu biểu của thành phố như Nhà thờ Đức
Bà, Bưu điện, công viên Chi Lăng, các khách sạn Continental, Caravelle,
Majestic, khu Eden, nhà sách Xuân Thu, tiệm cà phê Givral, tòa nhà UBND, khách
sạn Rex, thương xá Tax… là nơi mà ai sống ở Sài Gòn cũng đều quen thuộc, là nơi
bất cứ ai đến Sài Gòn đều ít nhất một lần dạo chơi ở đó. Vậy mà nay nhiều công
trình đã biến dạng và biến mất. Lần lượt từng dấu tích của Sài Gòn bị thay đổi,
bị phá bỏ để xây những công trình “hiện đại”. Có lần tôi đã viết về Nhà thờ Đức
Bà Sài Gòn “Chỉ
tiếc là giờ đây, đứng phía nào nhìn lên cũng thấy nhà thờ Đức Bà bị đè bẹp bởi
những toà nhà cao tầng ốp kính xanh lè. Gác chuông chỉ còn như cái đinh, nhỏ
nhoi đến tội nghiệp!”. Còn khi tòa nhà Eden mất đi thì C’est fini Givral – sự tiếc nuối rưng rưng của biết bao
thế hệ người Sài Gòn với cà phê Givral nổi tiếng. Tưởng đâu chỉ có “cơn lốc
Vincom” tràn qua đường Đồng Khởi, bây giờ thì hàng cây trăm tuổi, bùng binh
Nguyễn Huệ với vòng xoay cây liễu và thương xá Tax cũng bị cơn bão “hiện đại
hóa” cuốn đi… Trước đó trên đường Nguyễn Huệ, Lê Lợi hàng chục tòa cao ốc đã
mọc lên, tòa nhà Bitexco 2 đã khởi công ngay phía trước chợ Bến Thành… Không
biết vài chục hay trăm năm nữa những công trình mới này liệu có được ai ghi nhớ
khi đến Sài Gòn hay không nhưng bây giờ, những gì đã trở thành tiêu biểu cho
Sài Gòn hơn 100 năm thì đã mất đi…
Thế là trục đường trung
tâm Đồng Khởi - Nguyễn Huệ - Lê Lợi “về cơ bản đã giải quyết xong” những chứng
tích hình thành và phát triển đô thị Sài Gòn từ nửa sau thế kỷ XIX đến cuối thế
kỷ XX! Hiện nay nhiều người không
còn biết gì về Sài Gòn xưa, hoặc cho rằng những kiến trúc cổ không còn đẹp,
không phù hợp với thành phố hiện đại, ngoài ra họ chẳng biết gì thêm về lịch sử
hay giá trị của các công trình, cảnh quan cũ… Chính vì vậy họ đã thản nhiên nói:
muốn thành phố hiện đại thì cần phải đánh đổi, cứ giữ những gì xưa cũ thì không
thể phát triển… Nhưng có thật phải là như thế?! Nhiều đô thị của các nước giàu
có cũng đâu có bị phá hết di sản cổ để xây mới, dù họ có thừa tiền để làm điều
đó? Khu vực trung tâm vẫn luôn được ưu tiên bảo tồn vì đó là trái tim, là bộ
mặt của đô thị, chưa kể nhiều thành phố được gìn giữ gần như nguyên vẹn hoặc
phục dựng lại sau khi bị chiến tranh tàn phá. Những nơi đó là niềm tự hào về
văn hóa, là nguồn thu về du lịch, là truyền thống về lịch sử của cộng đồng, của
quốc gia.
Còn chúng ta? Nếu có
thể khái quát về việc xây dựng đô thị Việt Nam hôm nay, thì đó là “trung tâm thương
mại + nhà nghỉ”, hai loại công trình phổ biến khắp các đô thị từ Bắc vào Nam,
từ đô thị nhỏ đến đô thị lớn… Chao ôi, người Việt chúng ta chỉ còn hai nhu cầu
đó hay sao?!
Trong quá trình phát
triển đô thị, phần thiệt thòi thuộc về các di sản cổ vì chúng luôn bị phá đi để
xây dựng những công trình mới. Việc “đánh đổi” di sản lấy công trình dân sinh
cấp thiết như đường xá để giải quyết sức ép giao thông lên các tuyến đường đô
thị đã trở nên quá chật hẹp là việc chẳng đừng, tuy vẫn có những phương pháp kỹ
thuật khác để giảm thiểu sự hủy hoại di sản, nếu như nhà quản lý và đầu tư thực
sự có sự hiểu biết và quý trọng di sản. Nhưng có nhất thiết phải phá những tòa
nhà cổ để xây cao ốc vài chục tầng, trung tâm thương mai văn phòng cho thuê,
thậm chí cả căn hộ… ở ngay vùng lõi của đô thị, nơi đọng lại những gì tinh túy
nhất của văn hóa đô thị? Bộ mặt đô thị Sài Gòn sẽ chẳng còn gì là độc đáo là
dấu ấn riêng. Người Sài Gòn thế kỷ XXI không có ký ức về lịch sử thành phố, vì
không còn gì để lưu vào ký ức! Xóa bỏ ký ức một vùng đất, một đô thị, đó là
cách tốt nhất để làm cho con người “mất gốc” ngay trên quê hương mình. Từ đó đến mất nước thì chẳng
bao xa…
Cũng dịp này năm ngoái,
khi chưa hết tháng mưa Ngâu tôi đã viết “Tháng Bảy đã qua” để cầu mong cho những
linh hồn trẻ em chết oan do tiêm nhầm vacxin, do bất cẩn mà nhiều người chết
đuối ở cửa biển Cần Giờ, chết vì tai nạn giao thông giữa đường đèo heo hút… được
sớm siêu thoát và bình an ở cõi vĩnh hằng. Tháng Bảy này, cũng chỉ còn vài ngày
nữa sẽ qua, nhưng sự hủy hoại di sản văn hóa vật chất, tinh thần nhân danh
“phát triển hiện đại” như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội và nhiều nơi khác đang làm hôm
nay sẽ để lại hậu quả rất lâu dài…
Và như vậy, sẽ không
còn gì làm cầu Ô thước nối liền quá khứ và tương lai… Tháng Bảy cứ còn mãi vì những gì đã mất sẽ
không bao giờ siêu thoát…
Sài Gòn 18/8/2014
Nguyễn Thị Hậu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét