Mất bốn tháng lockdown nhưng những tháng trước và sau đó đều ở trong tình trạng “bình thường mới”, phần lớn công việc của mình chuyển sang online: dạy học, hội họp tham gia các dự án, tham gia hội đồng đánh giá, nghiệm thu đề tài NCKH hay bảo vệ thạc sĩ, tiến sĩ... Ngoài ra còn tham gia nhiều buổi báo cáo, thảo luận hay trò chuyện online, được biết thêm nhiều lĩnh vực khác và cũng cho mình thêm niềm vui sống.
@ NĂM COVID-19 THỨ HAI ĐÃ QUA!
KHÔNG CHỈ LÀ CHUYỆN TẤM CÁM
MINH MẠNG – TỰ ĐỨC VÀ NHỮNG LẦN LỠ HẸN CỦA NGƯỜI VIỆT (Midnight Talks)
Tối qua mình tham gia cuộc trò chuyện này, từ 21g – 24g. Người tham gia lúc
đông nhất đến hơn 700 và ngồi đến cuối cũng khoảng 500 người. Có nhiều người
quen biết, thân thiết do cùng nghề, cùng sự quan tâm về lịch sử... Nhiều người
mình từng đọc nhưng chưa quen chưa gặp. Nhưng người tổ chức Midnight Talks là Nguyễn Cảnh Bình thì hai chị em đã có dịp gặp nhau ở tận... Hungary từ
10 năm trước, người dẫn là Vũ Đức Liêm mình đã đọc nhiều bài viết của anh, còn
diễn giả Trần Đức Anh Sơn thì quá thân, hai chị em số phận dịch chuyển như nhau
trong quá trình làm việc, một phần quan trọng do thẳng thắn và biết từ bỏ nơi
không phải của mình.
Cuộc trò chuyện thú vị ngay từ những phát đầu và càng về sau càng hấp dẫn,
không chỉ vì các vấn đề của triều Nguyễn mà khoảng hơn mười năm trở lại đây, đã
có nhiều nghiên cứu, đánh giá khác trước, công khai, công minh và khách quan hơn.
Có thể nói cuộc hội thảo quốc tế về CHÚA NGUYỄN VÀ VƯƠNG TRIỀU NGUYỄN tổ chức tại
Thanh Hóa năm 2008 là dấu mốc cho sự thay đổi này. Tư liệu lịch sừ, công trình
nghiên cứu nước ngoài được dịch, xuất bản nhiều hơn, mạng internet giúp kiến thức
phổ biến nhanh chóng hơn, và sự lạc hậu trong chương trình dạy và học lịch sử -
nhất là ở bậc phổ thông - cũng làm tăng thêm sự quan tâm của xã hội với lịch sử,
đặc biệt là lịch sử thời Nguyễn và lịch sử hiện đại VN.
Trong bối cảnh đó, những người nghiên cứu lịch sử có bản lĩnh và tri thức đã
có thể tìm thấy những câu trả lời cho mình trong nhiều vấn đề lịch sử còn bị đánh
giá thiên lệch, thậm chí cực đoan “bảo hoàng hơn vua”. Những câu hỏi nhẹ nhàng mà
sắc sảo của anh Vũ Đức Liêm, sự lý giải cặn kẽ, khúc chiết và logic của Trần Đức
Anh Sơn đã thể diện điều đó. Một điều nữa mình tâm đắc là các câu trả lời luôn
là một “sự lý giải” từ góc độ tiếp cận, từ tư liệu lịch sử mới, từ so sánh đối
chiếu các sự kiện trong bối cảnh trong nước và rộng hơn... do vậy luôn “mở’, không
trả lời kiểu chắc “như đinh đóng cột” và khẳng định “chỉ như thế”. Bởi lịch sử
càng lùi xa càng ở “phổ rộng’ thì càng rõ ràng từng chi tiết.
Hai vấn đề chốt của Midnight Talks (mình nhớ không thật chính xác câu chữ, nhưng nội dung thì đúng) là:
1/ Thời Tự Đức mất nước vào
tay Pháp là tất yếu. Có những nguyên nhân nào?
2/ Quan hệ với Trung Hoa có
ảnh hưởng thế nào đến triều Nguyễn (nói riêng và lịch sử VN nói chung)
Là một người tham gia nhưng mình cũng bị Nguyễn Cảnh Bình “túm” phải, cũng
tham góp vào 2 vấn đề trên mà Vũ Đức Liêm đặt ra cho một số anh chị khác. Thời
gian của nói chuyện không cho phép nên mình tham gia 2 ý kiến ngắn. Bây giờ viết
lại mình diễn giải rõ hơn 1 chút.
Vấn đề 1/ Có nguyên nhân nội tại: đến thời Tự Đức triều Nguyễn chưa có được sự
thống nhất thực sự về “lòng dân”, hậu quả của hơn 200 năm đàng trong – đàng ngoài,
Tây Sơn – Nguyễn Ánh... Gần hơn là việc lập kinh đô ở Huế, ở phía Bắc thì xóa bỏ
vị thế “kinh đô ngàn năm” của Thăng Long; phía Nam sau loạn Lê Văn Khôi thành
Gia Định cũng bị phá đi và xây lại Thành Phụng nhỏ hơn nhiều. Kiểu như phá di sản
(vật chất, tinh thần) của triều trước nên gây ra sự “tổn thương tinh thần” không
nhỏ cho cộng đồng. [Thật ra hiện tượng này thường phổ biến, phản ánh tâm thế “bên
thắng cuộc” muốn giữ ổn định “đồng nhất tinh thần” và bảo vệ thành quả sau chiến
tranh]
- Cải cách xã hội luôn bắt đầu từ sự “thuyết phục” nhau thực hiện điều tốt,
có lợi, cả hai bên thuyết phục và bị thuyết phục đều “thắng” vì xã hội phát triển
hơn, kịp với thời đại. Thế nhưng dường như ở VN mình cả 2 yếu tố biết nói (thuyết
phục) và biết nghe (chấp nhận cái mới, khác biệt) đều kém. Quan văn “trình bày”
thì quan võ “nạt nộ” ngay, phe “chủ chiến” thường thắng phe “chủ hòa”. Mà cải cách
là quá trình lâu dài khéo léo, biết học người khác, chứ không thể “thần tốc” hay
quyết tâm chính trị mà được.
Tính cách văn hóa của dân tộc có can dự vào quá trình lịch sử, thậm chí còn
góp phần làm nên số phận dân tộc.
Vấn đề 2/ Quan hệ Việt Nam – Trung Hoa trong lịch sử
khá phức tạp. VN luôn đánh thắng kẻ thù phương Bắc nhưng thắng xong rồi thì triều
cống và ứng xử đúng như nước nhỏ với nước lớn. Tâm lý mặc cảm với nền văn minh
vĩ đại của Trung Hoa mâu thuẫn với tâm lý tự tôn “luôn chiến thắng chúng mày” tạo
nên ứng xử khá là “linh hoạt”, kiểu khôn lỏi của anh nông dân trong “cây tre trăm
đốt” để có cái lợi nhỏ cho mình. Mặt khác thế giới Trung Hoa là hình mẫu, quen
thuộc ngàn năm nên VN hầu như không nhìn ra ngoài, nhìn thấy gì khác mình.
Điều này hạn chế sự hội nhập với thế giới ngay từ
khi tiếp xúc với văn minh phương Tây với nhiều yếu tố quá lạ lẫm khác biệt, dẫn
đến sự “từ chối” mở cửa như trong thời Nguyễn.
Với mình, bài học từ lịch sử VN luôn là: đừng chỉ nhìn
vào nhau (nhìn vài nước bên cạnh, tức là đừng chỉ nhìn vào ao làng) để rồi cứ “mặc
cảm” hay “tự hào”, mà hãy nhìn ra bên ngoài, ra đại dương, rồi nhìn lại chính mình.
Mới thấy nước mình đang ở đâu, thế nào, mới có thể quyết định đi đường nào tốt
nhất!
Cám ơn các bạn Nguyễn Cảnh Bình, Vũ Đức Liêm và Trần
Đức Anh Sơn và các anh chị khác đã gợi mở và kiến giải một cách thẳng thắn,
khoa học những vấn đề lịch sử của Triều Nguyễn mà cho đến bây giờ, vẫn còn có
người cho rằng đó là vấn đề “tế nhị, nhạy cảm”!
Hy vọng sẽ có thêm nhiều buổi sinh hoạt khoa học thú vị và bổ ích như vậy.
P/S/. Sau buổi trò chuyện, nghĩ mãi, mình chợt tự hỏi:
Với tất cả những nguyên nhân cả khách quan và chủ quan mà các diễn giả và khách
mời đã nêu ra, liệu có thật sự chúng ta đã LỠ HẸN với thế giới – như chủ đề của
Midnight Talks? Vì phải có HẸN thì mời LỠ, còn không hẹn, thậm chí
không biết hay là không muốn HẸN thì làm sao có thể LỠ HẸN? :)
Mối quan hệ liên kết sống còn giữa TP HCM và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long
Tôi luôn quan tâm đến sự phát triển của miền Tây, không chỉ vì tình cảm với quê hương mà còn từ góc độ người nghiên cứu lịch sử - văn hóa và có nhiều cơ hội tham gia Quy hoạch Tổng thể phát triển kinh tế xã hội của một số địa phương.
Đối với DIỄN ĐÀN MEKONG
CONNECT tôi được tham dự vài lần và học
hỏi được nhiều từ những người hoạt động thực tiễn có trình độ, từ các nhà quản
lý có tâm với cuộc sống của nông dân và với sự tồn tại của ĐBSCL.
Cám ơn chị Vũ Kim Hạnh đã
"connect" tôi với những hoạt động bổ ích
này ❤
***
Đồng
bằng sông Cửu Long không chỉ là vựa lúa cung cấp lượng gạo xuất khẩu lớn
nhất nước ta, mà còn là nơi cung cấp lương thực thực
phẩm, hàng nông sản, nhất là các mặt hàng tươi sống cho thị trường TP. HCM.
Không chỉ vậy, miền Tây còn là nơi có nguồn nhân lực dồi dào cho các khu công
nghiệp, khu chế xuất ở ĐNB, cũng như có số lượng lớn người lao động tham gia
vào khu vực kinh tế phi chính thức ở TPHCM. Hiện tượng “nhập cư” vào nơi có tốc
độ phát triển kinh tế và đô thị hóa nhanh là một quy luật của quá trình CNH – HĐH.
Tuy nhiên hiện
tượng nông dân miền Tây phải ly nông
và ly hương đổ
lên TP. HCM và miền ĐNB chủ
yếu là từ nguyên nhân kinh
tế - xã hội ở miền Tây. Người dân
miền Tây vốn năng động và rất chịu khó trong làm ăn, khi bỏ quê ra đi là họ đã cùng
đường và phải “tự cứu mình”. Sự dịch chuyển lao động của
nguồn nhân lực phần lớn chất lượng thấp, tâm lý lối sống “tạm
cư” đến đô thị và các khu công nghiệp, trở thành
một yếu tố làm cho chất
lượng sống những khu vực này không ổn định. Bất ổn từ nông thôn - nông nghiệp
là nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến sự bất ổn ở đô thị và các khu công nghiệp.
Chính vì vậy, trận đại dịch khắc
nghiệt vừa qua đã làm bộc lộ những
bất ổn này và cho thấy, thực tế hệ thống an sinh xã hội của TP.HCM (và cả miền
ĐNA) vô cùng mong manh, đã không thể đảm bảo cho người dân một cách tối thiểu
những mặt hàng “thiết yếu”, khi giao thương từ miền Tây lên thành phố bị đình
trệ và cắt đứt trong vài ngày! Hàng hóa miền Tây ùn ứ, đổ bỏ trong khi người
thành phố thiếu đói. Hàng triệu người lao động phải “di tản” khỏi thành phố
trong thiếu đó và lo sợ dịch bệnh. Nguồn nhân lực ở TP. HCM thiếu hụt nghiêm
trọng!
Đây là hậu quả của thực trạng
từ nhiều năm nay đồng bằng sông Cửu Long không được đầu tư trở lại một cách
xứng đáng, TP. HCM không tích lũy đủ nguồn lực để củng cố và phát triển hệ
thống an sinh xã hội chăm lo cho người lao động.
Từ góc độ lịch sử, SG - TP.
HCM có vị thế là trung tâm, đầu mối kinh tế của ĐBSCL, tiêu biểu cho văn hóa Nam
bộ. Đó là vì truyền thống quan hệ khắng khít cùng làm ăn và chia sẻ mọi cơ hội
và lợi ích cho nhau giữa thành phố và khu vực miền Tây.
Được đứng cạnh hai "chị đại" yêu quý Nhà báo Nguyễn Ngọc Hải và Nguyễn Thế Thanh
CUỘC SỐNG VẪN PHẢI TIẾP TỤC
CÔNG TRÌNH KHOA HỌC MÀ THẤM ĐẪM “TÂM HỒN SAIGON.”
Nhà báo Nguyễn Thị Ngọc Hải phỏng vấn TS. Nguyễn Thị Hậu – Tổng Thư ký Hội KHLS. TPHCM
PHẠM ĐOAN TRANG
Người ra bỏ tù em 9 năm vì lời nói tự do
46 năm trước ở Sài Gòn một con đường mang tên Tự
do đã không còn nữa
Sáng nay
Tôi ngồi quán cà phê Tự do ở thủ đô Hà Nội
Nghe xung quanh thì thầm về bản án
Cho một CON NGƯỜI tranh đấu vì Tự do!
14.12.2021
NƯỚC MẮT CÂY XANH
Mấy hôm nay đi qua những con đường quen thuộc ở quận 1, quận 3 TP. Hồ Chí Minh lại thấy cây
xanh lâu năm bị chặt hạ. Đây là những hàng cây cao vút quen thuộc với người Sài
Gòn. Những con đường như Tôn Đức Thắng, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phạm Ngọc Thạch,
Pasteur, Lê Quý Đôn, Huyền Trân công chúa... hàng cây xanh trăm năm là ký ức một
thời hình thành và phát triển của đô thị Sài Gòn, là kỷ niệm của biết bao thế hệ
người Sài Gòn.
Những năm gần đây nhiều cây xanh trên đường Lê Lợi, Nguyễn Huệ, đặc
biệt là bốn hàng xà cừ trăm tuổi trên đường Tôn Đức Thắng đã bị chặt hạ để xây
dựng hạ tầng giao thông. Đã có nhiều tiếng nói và hành động của cộng đồng yêu cầu
nhà quản lý cần có sự tính toán cân nhắc với việc triệt hạ cây xanh đô thị. Dù
“hiện đại hóa” cũng không thể đánh đổi bằng tàn phá môi trường và xóa bỏ dấu
tích lịch sử của thành phố. Gần nhất, vào tháng 5/2021 Hội Kiến trúc sư TP. Hồ
Chí Minh đã tổ chức HTKH về vấn đề cây xanh đô thị. Tất cả các tham luận, ý kiến
của nhà khoa học, nhà quản lý đô thị đều nói đến sự cần thiết nhiều mặt của cây
xanh, nhất là cây cổ thụ, đối với đô thị, đối với con người. Có thể nêu lên một
số lợi ích của cây xanh đô thị - nhất là cây lâu năm - từ đời sống hàng ngày đến
đóng góp cho kinh tế vĩ mô.
Với môi trường tự nhiên cây xanh đô thị giúp hấp thụ CO2, cung cấp
oxy, giữ nước mưa cung cấp nước ngầm, củng cố nền đô thị, điều tiết khí hậu bằng
bóng đổ và làm mát, hấp thụ chất độc từ đất và nước và diệt khuẩn trong không
khí... Hệ thống cây xanh tạo sự đa dạng sinh học về thế giới tự nhiên trong đô
thị về loài và cá thể, cung cấp thức ăn cho loài động vật sống trong đô thị...
Với xã hội và con người, cây xanh là yếu tố tăng cường chất lượng
môi trường đô thị như giảm ô nhiễm và tiếng ồn, giúp cải thiện tinh thần và sức
khỏe – nhất là sức khỏe tinh thần, rút ngắn thời gian phục hồi bệnh tật, tăng sự
giao tiếp xã hội giữa con người, tạo sự tiện nghi và hạnh phúc, góp phần giảm tội
phạm ở đô thị... Cây xanh đô thị đóng góp cho kinh tế ở chức năng giảm năng lượng
sử dụng trong công trình, góp phần tăng giá trị bất động sản nhất là hiện nay
khi con người quan tâm hơn đến môi trường sống xanh và sạch, đồng thời làm đẹp
cảnh quan đô thị, tăng giá trị du lịch từ văn hóa và môi trường...
Như một quy luật, đô thị càng hiện đại càng mở rộng thì các yếu tố
tự nhiên càng mất dần vì không gian dành cho thiên nhiên bị thu hẹp. Hệ sinh
thái đô thị ngoài thành phần hữu cơ và vô cơ còn có thành phần thứ ba là những
gì con người xây dựng nên. Ở xứ nhiệt đới hai mùa mưa nắng như TP. Hồ Chí Minh
thì cây xanh vừa là tự nhiên vừa là nhân tạo, trở thành gạch nối giữa con người
và tự nhiên, giữ gìn và mang lại cho thành phố sự hài hòa, nhân văn và thân thiện.
***
Những cây xanh lâu năm ở thành phố được trồng từ trước 1954 và một
phần trước 1975. Theo nhiều chuyên gia, đó là những loại cây thích hợp với các
tiêu chí về cây xanh đô thị, như cây tạo bóng mát, thân cành có dáng đẹp, phù hợp
thổ nhưỡng, phát triển nhanh, đều, không đòi hỏi quá nhiều nước tưới, ít bị sâu
bệnh, rễ không có mùi kích thích chuột bọ và cây không có tính chất xâm lấn...
Trải qua một thời gian dài, cũng như con người, cây già đi và cũng bị “bệnh tật”
và những tác động từ môi trường, như khí hậu ngày một nóng lên, nguồn nước ngầm
cạn kiệt vì quá trình hiện đại theo kiểu “bê tông hóa” khắp nơi...
Tuy nhiên, khoa học kỹ thuật phát triển đã đặt ra thêm nhiều tiêu
chí khác về cây xanh đô thị, nhằm đảm bảo an toàn cho con người, cho môi trường
và cho chính cây trồng. Bên cạnh đó là những biện pháp kỹ thuật mới trong ươm
trồng, chăm sóc, chữa bệnh, di dời cây xanh trong trường hợp cần thiết, nhắm mục
đích tăng cường khoảng xanh đô thị vì lợi ích của con người.
Vậy nhưng cứ mỗi mùa mưa bão đến những hàng cây xanh lại bị chặt
trụi cành lá, cây không kịp hồi phục khi thành phố bước vào mùa nắng gay gắt...
Khi một cây phượng đổ trong trường học làm một cháu bé thiệt mạng, người ta đã
vội vã chặt cây xanh trong nhiều sân trường... Dường như việc “chăm sóc cây
xanh đô thị” chỉ là chặt cây mé nhánh đến trơ cành trụi lá, mặt đất cứ bị lớp
bê tông dày phủ khắp nơi, không còn gì có thể thẩm thấu để nuôi dưỡng bộ rễ
đang ráng sức bám vào lòng đất. Lần nào sự việc xảy ra cũng có những kiến nghị,
khuyến nghị về việc chặt hạ cây xanh trong thành phố phải hết sức cân nhắc, thận
trọng, quan trọng nhất là phải chăm sóc cây hàng ngày để kịp thời phát hiện
nguy cơ từ những cây sâu bệnh... Nhưng mọi phản ứng của người dân, những ý kiến
của nhà khoa học... đều không có tác dụng!
Lần này cũng vậy! Những người quản lý nói rằng, ba cây dầu trên đường Nguyễn Bỉnh Khiêm
đang trong tình trạng già cỗi lệch tán, thân cong nghiêng vào phía trong, rễ nổi
gây hư hỏng bó vỉa của vỉa hè, rằng đã có đầy đủ thủ tục thì mới đốn hạ
để đảm bảo an toàn cho khu vực, rằng
sẽ thực hiện trồng lại các cây me chua tại vị trí cũ... Ngoài ra còn một số cây
xanh nằm dọc các tuyến đường như Pasteur, Võ Thị Sáu, Nguyễn Thiện Thuật (quận
3), Hồng Bàng, Nguyễn Kim (quận 5), Trần Hưng Đạo (quận 1)… sẽ tiếp tục bị đốn
hạ trong thời gian tới.
Có thể nói, tất cả dấu hiệu sinh học
mà người quản lý đưa ra chỉ là hiện tượng. Bản chất của việc cây xanh hư rễ
nghiêng cành sâu mục... còn là những nguyên nhân kỹ thuật mà người làm quản lý
chắc chắn thấy rõ. Đó là việc xây dựng các công trình hạ tầng, công trình ngầm,
vỉa hè, việc không thường xuyên chăm sóc “thuốc men” hoặc để cây bệnh nặng thì
“khai tử” cho tiện. Nguyên nhân còn ở sự không đồng bộ từ quy hoạch đô thị đến
xây dựng hạ tầng, phân cấp quản lý, bảo vệ cây xanh... Còn người dân thì thấy
rõ một điều, bây giờ trồng cây mà tiếp tục “bỏ mặc” thì bao giờ cây mới tỏa
bóng mát, và nếu đó không phải là những loại cây lâu năm thì làm sao có thể trở
thành một phần của “hồn phố thị”?
Cách đây vài năm khi chứng kiến hàng cây cổ thụ trên đường Tôn Đức
Thắng phải hy sinh cho cây cầu mới ra đời, tôi đã viết: "Hàng cây trên đường
phố đô thị không thể coi “cây chỉ là cây”, như nhiều người quan niệm rằng để có
một thành phố hiện đại thì đánh đổi thế nào cũng được, kể cả môi trường và di sản
đô thị. Khi những hàng cây bị chặt hạ là một phần lịch sử của đô thị Sài Gòn đã
vĩnh viễn ra đi. Sài Gòn đã gần như không còn gì của 300 năm, bây giờ những gì
của 100 năm cũng sắp mất hết…". Hình ảnh ấy hôm nay lặp lại trên con đường
Nguyễn Bỉnh Khiêm - nơi từng là “khung trời Trưng Vương” của biết bao nhiêu người
Sài Gòn. Nhìn những thân cây còn tươi tốt bị cắt cụt ngọn rồi cưa sát gốc một
cách vội vã, lạnh lùng, dòng nhựa ứa ra ròng ròng, tôi thấy như đó là nước mắt
của chính mình...
Sài Gòn 27.11.2021. Bài trên báo Người Lao động ngày 29.11.2021
“DUYÊN NỢ” VỚI TUỔI TRẺ ONLINE
Cơ duyên của tôi với báo chí nói chung và với Tuổi trẻ nói riêng
là từ mối quen biết với một số phóng viên, nhà báo viết về văn hóa. Khi tôi làm
việc ở Bảo tàng lịch sử thành phố thì Tuổi trẻ là một tờ báo luôn quan tâm và kịp
thời đưa tin về các hoạt động khai quật khảo cổ, sưu tầm và trưng bày cổ vật của
bảo tàng.
Từ khi tôi làm việc tại Viện Nghiên cứu phát triển phụ trách công
việc liên quan đến văn hóa – xã hội của thành phố thì tôi càng có nhiều cơ hội
gặp gỡ báo Tuổi trẻ, không chỉ trong các hội thảo khoa học hay các cuộc họp của
thành phố, mà còn được báo đặt bài viết và phỏng vấn về bảo tồn di sản văn hóa.
Có thể nói sự chia sẻ và đồng cảm của các anh chị nhà báo, phóng viên báo Tuổi
trẻ trong lĩnh vực này đã góp phần giúp cho tiếng nói của giới nghiên cứu nhanh
chóng đến được với chính quyền và cộng đồng.
Một trong những bài phỏng vấn “gay cấn” nhất của tôi là bài “Đừng
đặt người dân vào thế đã rồi” trên báo Tuổi trẻ ngày 6.10.2014[1],
do nhà báo Nguyễn Viễn Sự thực hiện. Gay cấn vì nội dung đề cập đến vấn đề đang
rất “nóng” lúc bấy giờ là khu vực đường Nguyễn Huệ, Lê Lợi bị rào lại chuẩn bị
mặt bằng cho công trường xây dựng metro, việc này gặp sự phản ứng từ phía người
dân, doanh nghiệp sống và kinh doanh trong khu vực này. Trước đó nhiều cây xanh
ở đây đã bị chặt đi, rồi việc phá thương xá TAX để xây dựng mới... tất cả làm
cho cảnh quan khu trung tâm thay đổi đột ngột, phần lớn người dân bị “sốc” vì chưa
được biết thông tin gì. Gay cấn còn vì những câu hỏi của nhà báo trực diện vào
vấn đề người dân quan tâm và trách nhiệm của cơ quan nhà nước... Những câu trả
lời của tôi cũng không thể né tránh thực trạng này, vì vậy tôi lo ngại khi đăng
báo có thể bị cắt bớt. Tuy nhiên, rất mừng là bài được đăng nguyên vẹn! Sau đó
tôi đã nhận được nhiều lời nhắn bày tỏ sự đồng thuận với ý kiến của tôi, và khi
bài lên báo online thì nhận được rất nhiều sự tán thành của bạn đọc. Bài báo
còn mang lại niềm vui nhỏ là có nhuận bút – cho đến nay đây là lần duy nhất tôi
trả lời phỏng vấn báo chí mà được nhuận bút!
Tuy nhiên kỷ niệm đáng nhớ nhất với Tuổi trẻ online lại là vào tháng
7 năm 2018 khi báo online bị đình bản 3 tháng [2].
Lúc này tôi đang đi công tác ở Pháp, đọc tin mà sững sờ! Việc TTO “tạm ngừng”
gây ra sự hụt hẫng với tôi vì mỗi buổi sáng thường lướt qua tờ báo in để biết
tin tức quan trọng, còn khi rảnh rỗi thì đọc báo online để cập nhật “tin nóng”
và xem kỹ những tin bài khác... Nhiều người Việt Nam sống ở nước ngoài cũng sửng
sốt vì hay đọc TTO để biết tình hình quê hương. Để chia sẻ với TTO và nhiều bạn
bè làm việc ở Tuổi trẻ, tôi viết stt ở facebook mong muốn mọi người hãy mua báo
Tuổi trẻ thường xuyên và đặt mua dài hạn, thiết thực ủng hộ TTO vượt qua giai
đoạn khó khăn. Ba tháng “xa nhau” suýt nữa thì mất thói quen đọc TTO, may mà
khi gặp lại TTO “đã lợi hại hơn xưa”.
Còn nhiều kỷ niệm của tôi với TTO, như truyện ngắn 1200 chữ và những
“truyện 100 chữ” của tôi xuất hiện lần đầu là trên Tuổi Trẻ và TTO, sau đó nhiều
báo mạng đăng lại trong đó có cả mấy trang web không chính thống, làm cho tôi
suýt thì bị vạ lây...
***
Truyền thông ngày càng có vai trò quan trọng bởi thông tin mà nó
mang lại chứ không phải bản thân thiết chế báo chí, truyền hình hay đài phát
thanh… Cơ quan truyền thông có quyền tiếp nhận và tìm kiếm thông tin, chuyển tải
thông tin nhanh chóng, chính xác, khách quan và đa chiều. Báo chí với tính
chuyên nghiệp và sự “chính danh” - theo nghĩa đây là chức năng mà xã hội phân
công cho một nghề nghiệp – nên được xã hội coi là “quyền lực thứ tư”.
Thế giới càng phát triển, thông tin ngày càng nhiều và cần lan tỏa
mạnh hơn, báo chí đã tận dụng thời cơ này để phát triển. Dựa trên nền tảng công
nghệ internet và đa phương tiện, báo online hướng đến mục đích quan trọng nhất
là thông tin nhanh và thu hút sự tương tác cao của cộng đồng, bên cạnh những mục
đích chính đáng khác. Tuy nhiên, thực trạng của nhiều “báo mạng” là tin đồn tin
nhảm “hầm bà lằng”, nội dung đến hình thức trình bày, ngôn ngữ, nhận xét, đánh
giá không còn chuẩn mực văn hóa tối thiểu. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến môi
trường thông tin vì nó làm người đọc tử tế e ngại và coi thường thông tin từ
báo mạng.
Đặc trưng của báo online là
có sự tương tác nhanh, trực tiếp, đa chiều với bạn đọc và cũng là nơi bạn đọc
“va chạm” với nhau khi nhìn nhận các vấn đề xã hội. Do đó cần coi cách đặt vấn
đề và đưa tin của báo rất quan trọng, có vậy mới nhận được những phản hồi/phản ứng
chính xác từ bạn đọc. Luôn cẩn trọng trong việc này thì TTO sẽ củng cố vị thế của
mình vững vàng hơn.
Đồng thời bên cạnh tính thời sự trên diện rộng, tôi cũng mong muốn
TTO đào sâu hơn mảng tư liệu, hồ sơ dài kỳ, tổ chức tuyến bài về lịch sử văn
hóa một địa phương hay một vùng đất, cung cấp thêm kiến thức khoa học cho bạn đọc
một cách hấp dẫn. Những bài phân tích về các sự kiện chính trị, kinh tế kinh điển
của thế giới, về sự kiện quan trọng đang diễn ra ở các nước... giúp bạn đọc “bình
dân” nâng cao nhận thức các vấn đề của xã hội hiện đại... Việc tổ chức diễn đàn
trao đổi về những nội dung này là thiết thực xây dựng nền tảng dân trí của một xã
hội dân chủ.
Tôi vẫn nghĩ, báo in sẽ không mất đi nhưng phải thích nghi với “thời
đại mới”. Sự ra đời và phát triển của TTO là một thay đổi quan trọng của Tuổi
Trẻ. Tròn 18 tuổi – độ tuổi thanh xuân tươi đẹp – xin chúc TTO và Tuổi trẻ luôn
giữ được sức trẻ để đồng hành cùng sự phát triển ngày càng nhanh của xã hội,
trong đó có cộng đồng bạn đọc thân thiết.
TS. Nguyễn Thị Hậu
Tổng Thư ký Hội KHLS TPHCM (nếu cần thiết thì để chức danh này)
LÀNG NGHỀ SÀI GÒN MỘT THỦA VANG DANH
(Người Đô Thị Xuân Giáp Thìn 2024) Nguyễn Thị Hậu Sài gòn là một đô thị từ khi khởi lập. Tính chất đô thị của Sài Gòn không chỉ ở chứ...
-
1. Về nội dung - Chủ đề rất hay, đang và luôn được nhiều người quan tâm tìm hiểu, không chỉ từ góc độ “lịch sử - nguồn gốc tổ tiên” mà còn...
-
Một người bạn fb bất ngờ ra đi. Post bài thơ rất hay của bạn. Tôi biết Cao Hải Hà qua mạng Yahoo blog và sau là FB. Vài lần gặp Hà ở chỗ ...
-
Bạn hỏi: sao đi Mỹ về im lặng thế, không thấy viết gì? Tôi đi Mỹ trong một tâm trạng nhạy cảm đến mức gần như căng thẳng. Nhờ vậy, tất cả ...