Nguyễn Thị Hậu
1.
Đô thị là một không gian giới hạn, trong đó quyền lợi và nghĩa vụ của mọi thành
phần dân cư đan xen, nương nhờ vào nhau và có khi mâu thuẫn với nhau trong việc
sử dụng không gian công cộng. Chức năng, vai trò của chính quyền thể hiện qua
chính sách và phương thức thực hiện của nhà quản lý là nhằm điều tiết các quyền
lợi và nghĩa vụ đó, sao cho có sự công bằng tương đối cho các bên liên quan.
Nhiều thành phố trên thế giới đã cho
thấy những lợi ích to lớn cho xã hội, cho cộng đồng từ việc quản lý và sử dụng
vỉa hè. Chẳng cần nhìn ở đâu và phấn đấu bằng ai cho xa, cứ nhìn sang Bangkok
thôi cũng sẽ có được những bài học, kinh nghiệm hoàn toàn có thể ứng dụng được
ở TPHCM hay Hà Nội.
Bangkok là một thành phố có hơn 10 triệu
dân và hàng triệu lượt khách du lịch, từ vài chục năm nay đã phát triển phương
tiện giao thông công cộng để đáp ứng nhu cầu của phần lớn dân cư, tuy nhiên
lượng xe cá nhân như xe máy, xe hơi cũng không ít, chưa kể những phương tiện dịch
vụ nhỏ như xe tuk tuk... Thành phố rộng lớn với nhiều trung tâm, nơi nào cũng
nườm nượp người đi bộ trên vỉa hè. Nhưng vỉa hè ở đây còn phục vụ việc mua bán,
ăn uống, tham quan du lịch… được tổ chức khoa học và theo quy tắc luật lệ
nghiêm minh: có giới hạn một phần vỉa hè cho hàng quán “mặt tiền” sử dụng, hàng
rong ăn uống bán theo giờ nhất định và đảm bảo vệ sinh môi trường, vẫn có những
đoạn vỉa hè cho xe máy xe tuk tuk đậu lại. Vi phạm sẽ bị phạt rất nặng thậm chí
cấm buôn bán.
Vì vậy Bangkok có một nền “kinh tế vỉa
hè” phong phú, đa dạng, sinh động đồng thời trật tự, ngăn nắp, tuân thủ pháp
luật. Nếu sự “phong phú, đa dạng, sinh động” là đặc tính vốn có của hoạt động
kinh tế - văn hóa thì sự “trật tự, ngăn nắp, tuân theo pháp luật” có được là
nhờ vai trò của bộ máy quản lý đô thị.
2. Vỉa hè là không gian công cộng ở đô thị,
nó mang nhiều chức năng từ kỹ thuật đến văn hóa, từ giao thông đến kinh tế...
hơn nữa vỉa hè còn phản ánh thực trạng đời sống xã hội và chính sách của nhà
quản lý. Để đô thị “trật tự, văn minh” giải quyết lâu dài và triệt để “vấn nạn”
lấn chiếm nhếch nhác vỉa hè nhất là khu vực trung tâm, có thể áp dụng một số
kinh nghiệm của
nhiều thành phố trên thế giới trong việc tổ
chức lại công năng của vỉa hè.
Trong khi giao thông công cộng chưa phát
triển, xe cá nhân nhất là xe máy còn phổ biến, cần tổ chức các khu vực gửi xe
máy, xe hơi bằng việc dùng một số đoạn vỉa hè mà lưu lượng người đi bộ không
lớn làm nơi giữ xe, tránh việc giữ/gửi xe tự phát trước các hàng quán hoặc để
tràn lan trên vỉa hè, lòng đường. Nhiều
thành phố của Trung quốc đã tổ chức như vậy.
Nên cho người dân thuê một phần vỉa hè
để kinh doanh, nhất là những hộ có mặt tiền. Ở nhiều thành phố hàng quán bày bàn ghế trên
vỉa hè trong một phạm vi nhất định, căn cứ vào đó thu phí sử dụng vỉa hè và
thuế kinh doanh. Những vỉa hè rộng mà lối
cho người đi bộ chỉ cần khoảng 2m là đủ, phần trống 3-5m còn lại nên cho thuê
và tổ chức quy củ để người kinh doanh tuân thủ, luôn ngăn nắp trong việc mua-
bán. Khu phố cổ ở Hà Nội đã
thực hiện việc kẻ vạch để xe máy trên vỉa hè từ nhiều năm qua.
Tổ chức lại hàng rong theo khu vực, theo
giờ và một số quy tắc nhằm đảm bảo vệ sinh môi trường và an toàn thực phẩm,
nhưng không cần phải “đồng phục” hàng quán như đã tổ chức ở đoạn vỉa hè đường
Nguyễn Văn Chiêm. Đa dạng các loại hình xe đẩy, gánh hàng... là việc của người
buôn bán, việc của nhà quản lý và sắp xếp tổ chức quy củ, công minh và công
khai. Bên cạnh đó không nên, không thể
triệt tiêu việc bán- mua hàng rong.Với
phần lớn người bán rong khác không có điều kiện vào bán tại những khu vực quy
định, cần vận động tuyên truyền để họ có ý thức và tuân thủ quy tắc trật tự đô
thị, đồng thời cũng có biện pháp xử phạt nếu vi phạm.
Tuy nhiên, biện pháp này nếu bị lạm
dụng thì không có hiệu quả thậm chí tác dụng ngược lại. Vì vậy, trên hết vẫn là
nhận thức và ý thức của bộ máy quản lý và thực thi nhiệm vụ, từ chính quyền địa
phương phường, quận đến người kiểm tra giám sát từng khu vực, từng con đường.
Sự công tâm, công bằng, nắm vững nguyên tắc không tùy tiện, giải quyết sự việc
bằng sự tôn trọng pháp luật và người dân...
Nên tiếp cận vấn đề sử dụng vỉa hè một
cách hợp lý và từng bước sắp xếp lại theo luật pháp chứ không nên đặt ra sự cấm
đoán hay dẹp bỏ những sinh hoạt đô thị trên vỉa hè. Như vậy là giải quyết vấn
đề từ nguyên nhân, phù hợp quy luật của đô thị, lại có thêm một nguồn thu có
thể để duy tu sửa chữa và quản lý hoạt động trên vỉa hè. “Vốn xã hội” từ vỉa hè
sẽ ngày càng tích lũy và tăng cao, trong đó có cả nguồn vốn kinh tế và văn hóa.
3. Cách đây vài năm TP.HCM có cuộc ra quân
“lập lại trật tự vỉa hè” bằng biện pháp khá cứng rắn: đập bỏ những công trình
xây dựng lấn chiếm vỉa hè, kể cả những mái hiên có thể che mưa nắng cho người
đi bộ, dẹp toàn bộ hàng rong và hàng quán bày bàn ghế ra vỉa hè... Từ quận I
“phong trào” lan ra một số quận khác. Tuy nhiên, sau vài tháng thì tất cả lại
như cũ. Có thể nhận thấy mục đích đúng đắn của việc làm này, nhưng dù rất tốn
kém thời gian, nhân lực và kinh phí, được phần đông dư luận ủng hộ, nhưng phong
trào đã không đạt hiệu quả. Đó là vì những hành động “quyết liệt” chỉ
nhằm triệt phá cái ngọn mà không giải quyết từ gốc, dùng thế lực của chính
quyền và những biện pháp thuận lợi cho “nhà quản lý” và đẩy mọi khó khăn về
phía người dân.
Quản lý và quản lý đô thị là một khoa
học, vì vậy điều quan trọng và đầu tiên là cần nhận biết tính quy luật của sự
việc, hiện tượng cùng với nguyên nhân của nó, từ đó mới có thể giải quyết tận
gốc. Quản lý theo kiểu “thực trạng và giải pháp” dẫn đến những “phong trào,
chiến dịch, ra quân”, đó là tư duy và tác phong thời chiến trở thành công cụ
quản lý xã hội trong thời bình.
Đó là chưa kể một nguyên nhân sâu xa:
trung tâm thành phố vốn được quy hoạch và xây dựng mang chức năng khu vực công
quyền, dịch vụ và thương mại. Vì vậy trước đây số lượng người và các nhu cầu
khá phù hớp với chức năng của khu vực. Việc chuyển đổi công năng của nhiều công
trình ở đây sang nhà ở, phát triển nhiều tòa nhà cao tầng đã thu hút số lượng
lớn người đến đây, giao thông không đáp ứng
được, mạng lưới dịch vụ cũng tăng theo một cách tự phát, phá vỡ sự “cân
bằng” trong không gian đô thị.
Sẽ tốt hơn
nếu chính quyền sớm có chính sách giải quyết hài hòa những “mâu thuẫn” trên vỉa
hè để thành phố sạch đẹp và trật tự, quyền lợi các bên cũng được đáp ứng: Nhà
nước có nguồn thu, hộ kinh doanh có việc làm để tăng thu nhập và người dân vẫn
được thụ hưởng các dịch vụ trên vỉa hè. Chính quyền đô thị không chỉ là tổ chức
bộ máy sao cho phù hợp với đời sống và sự phát triển của đô thị, mà trước hết
là thấu hiểu đối tượng mình phục vụ để quản lý bằng khoa học và sự nhân văn.
https://nld.com.vn/ban-doc/tim-giai-phap-cho-trat-tu-via-he-via-he-do-thi-nguon-von-xa-hoi-to-lon-2020122221402838.htm
