Những năm gần đây thành phố Huế đã có nhiều công trình cổ được
trùng tu, phục dựng, chăm sóc chu đáo… góp phần nâng cao giá trị của quần thể
di sản Unesco tại đây, đồng thời thu hút ngày càng nhiều du khách trong và
ngoài nước.
Điện Thái Hoà – sau đợt trùng tu lớn hoàn thành vào năm 2024, những cổ vật vốn “thuộc
về” nơi này cũng đã được bảo quàn, phục dựng và đưa về trưng bày tại chỗ. Ngai
vàng triều Nguyễn đặt ở Điện Thái Hòa là chiếc ngai nguyên bản, gắn liền với
các vị vua triều Nguyễn, được công nhân bảo vật quốc gia vào năm 2016. Tuy
nhiên ngày 24.5 vừa qua một sự việc đáng tiếc đã xảy ra làm hư hỏng một phần bảo
vật quốc gia này. Sự việc đang được cơ quan chức năng xử lý, trách nhiệm của cá
nhân, tập thể sẽ được làm rõ.
Tôi cũng mới tham quan Điện Thái Hoà hồi tháng 3/25, nhận thấy
từ hàng rào an ninh đến nơi đặt ngai vàng đủ để người tham quan ngắm hiện vật ở
cự ly vừa phải, nhưng cũng không dễ dàng tiếp cận hiện vật. Vậy mà đối tượng có
thể đi lại quanh hiện vật nhiều lần, thời gian không ít… Không rõ hệ thống giám
sát camera an ninh hoạt động thế nào, hiện vật có được gắn hệ thống báo động –
cảm biến tích hợp hay không? Việc kiểm soát ra vào khu vực trưng bày đối với
người không liên quan còn lỏng lẻo. Nhất là nhân viên bảo vệ chuyên trách dù đã
phát hiện dấu hiệu xâm nhập bất thường nhưng cách xử lý tình huống khẩn cấp
không cương quyết và thiếu tính chuyên nghiệp.
Những người làm công tác bảo tồn di sản văn hóa đều biết, việc
bảo vệ cổ vật trưng bày tại bảo tàng, di tích là một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng
trong, vì cổ vật không chỉ có giá trị về lịch sử – nghệ thuật, mà còn thường
xuyên đối mặt với các nguy cơ như trộm cắp, phá huỷ của con người, hư hỏng do
môi trường, hoặc xuống cấp do bảo quản không phù hợp. Để đảm bảo an toàn tuyệt
đối, luôn cần thiệt lập một hệ thống giải pháp đồng bộ, bao gồm kỹ thuật hiện đại,
quy trình quản lý và đào tạo con người có kỹ năng phù hợp.
Còn nhớ khoảng hai chục năm trước, các bảo tàng hầu như không
thể trưng bày cổ vật quý giá như hiện vật vàng, hiện vật độc bản hay các tác phẩm
nổi tiếng… Một số di tích quốc gia bị mất cổ vật… Lý do quan trọng nhất là chưa
có hệ thống bảo vệ an toàn cho hiện vật quý. Những năm sau này, từ quan điểm
“di sản văn hoá hướng đến phục vụ cộng cộng, cộng đồng được quyền thụ hưởng giá
trị di sản của đất nước”, nhà nước và các địa phương đã đầu tư cho các bảo tàng
xây dựng mới, trong đó có hệ thống trưng bày, bảo vệ hiện vật tương đối hiện đại.
Vì vậy người dân và du khách đã được tiếp cận chiêm ngưỡng nhiều cổ vật quý
giá.
Sau sự cố đáng tiếc tại
Điện Thái Hoà có nên tiếp tục trưng bày Bảo vật quốc gia hay chỉ trưng bày bản
phục chế để đảm bảo an toàn? Câu trả lời từ góc độ di sản, an ninh, truyền
thông và giáo dục là Trưng bày Bảo vật quốc gia gốc – tại di tích của nó - vẫn
cần thiết nhưng phải có cơ chế kiểm soát đặc biệt!
Trưng bày bảo vật quốc gia bởi chúng có tính xác thực: Công
chúng đến di tích để chiêm ngưỡng hiện vật gốc – vật chứng của lịch sử. Bảo vật
quốc gia là biểu hiện cụ thể của di sản văn hoá gắn với ký ức, quyền lực, sự kiện
một giai đoạn, một nhân vật lịch sử. Qua việc tham quan di tích có bảo vật quốc
gia hay những cổ vật giúp lan tỏa nhận thức và cảm xúc lịch sử – một “bản năng”
đặc biệt của con người mà có lẽ AI không thể thay thế.
Vì vậy sau sự cố này vẫn cần tiếp tục trưng bày Bảo vật quốc
gia, nhưng phải chấn chỉnh ngay phương án bảo vệ, nâng cấp các phương thức kiểm
soát chặt chẽ… Nên kết hợp công nghệ số hóa – trải nghiệm sâu – mở rộng không
gian ảo - phục vụ du khách để du khách có thể ngắm nhìn kỹ hơn, lâu hơn bảo vật
quốc gia, tránh cản trở người khác khi tham quan. Đó là cách bảo vệ an toàn an
ninh nhưng không "cất giấu di sản" khỏi cộng đồng và đời sống xã hội,
thực hiện tinh thần bảo tồn sức sống và chia sẻ di sản văn hoá của UNESCO.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét