CÔNG, TỘI PHÂN MINH

 

Ý kiến của Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong buổi Toạ đàm về nhân vật lịch sử Lê Văn Duyệt. Sau đó được in làm Lời bạt trong cuốn sách LÊ VĂN DUYỆT VỚI VÙNG ĐẤT NAM BỘ, Nxb Trẻ, 2002.

———-

Trước hết, tôi xin cám ơn Tạp chí Xưa & Nay của Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam và Hội đồng Khoa học Thành phố đã mời tôi dự cuộc tọa đàm. Tôi tới dự không phải với cương vị Cố vấn BCH Trung ương mà với tư cách một người có đọc một số ít các tác phẩm về Lê Văn Duyệt muốn được nghe, được hiểu thêm về nhân vật này.

Tôi biết còn những đánh giá khác nhau, thậm chí trái ngược nhau về không ít nhân vật lịch sử, trong đó có trường hợp Lê Văn Duyệt. Tôi cho rằng, đánh giá, sử dụng những sự kiện lịch sử như thế nào là thuộc trách nhiệm của các nhà lãnh đạo chính trị, nhưng đối với các nhà sử học thì tính chân thực của lịch sử là quan trọng. Đối với những nhân vật như Lê Văn Duyệt thì những cuộc tọa đàm hẹp để có thể làm rõ công, tội một cách có cơ sở khoa học và đủ thuyết phục là nên làm.

Tôi cũng cho rằng, không đơn giản chỉ một cuộc tọa đàm như thế này là đã có thể giải quyết được những vấn đề còn ý kiến khác nhau từ nhiều năm, thậm chí từ hàng trăm năm nay về Lê Văn Duyệt. Tuy nhiên, qua những cuộc tọa đàm như vậy, chúng ta sẽ có thêm cơ sở, điều kiện và cả độ chín để nhìn nhận vấn đề cho khách quan, khoa học.

Suốt ngày hôm nay, tôi đã chú ý lắng nghe các tham luận với các chủ đề khác nhau và qua đó, tôi thấy mình biết thêm nhiều điều về nhân vật này. Là một người đã tham gia hoạt động chính trị nhiều năm và có một thời gian ngắn tham gia quản lý nhà nước, qua những gì được nghe hôm nay kết hợp với những gì được đọc trước đây, tôi thấy tư duy và ứng xử của Lê Văn Duyệt có nhiều điểm ở tầm quốc sách và có những mặt khá gần gũi so với một số chủ trương của chúng ta trong thời kỳ đổi mới.

Tôi muốn phát biểu một vài ý kiến ngắn, đúng hơn là muốn nêu lại một số vấn đề mà các tham luận đã phân tích, để các nhà chuyên môn tiếp tục làm rõ, về những mặt theo tôi là tích cực và rất đáng suy ngẫm về nhân vật Lê Văn Duyệt. Đương nhiên là Lê Văn Duyệt không chỉ có những mặt tích cực. Những tiêu cực của Lê Văn Duyệt có thể không nhỏ, tôi tin rằng các nhà nghiên cứu sử học sẽ góp phần làm sáng tỏ hơn.

. Về chính trị:

- Lê Văn Duyệt có tầm nhìn chiến lược về vấn đề dân tộc, nhờ đó đã quy tụ được các dân tộc đa số cũng như thiểu số, kể cả người Hoa. Lê Văn Duyệt cũng chủ trương tự do tín ngưỡng, đoàn kết lương giáo. Chính sách dân tộc, tôn giáo đó là một trong những điều kiện cơ bản giúp

Lê Văn Duyệt giữ được ổn định xã hội, chính trị ở trấn Gia Định và góp phần giữ yên bờ cõi đất nước, quan hệ hữu hảo với các nước láng giềng.

- Lê Văn Duyệt biết lấy an dân, cả về tinh thần lẫn vật chất, để gây dựng lòng tin. Nhờ đó, dân trong trấn, dù là dân tộc, tôn giáo nào, cũng coi vị Tổng trấn Lê Văn Duyệt là chỗ dựa. Trong cai trị, Lê Văn Duyệt thẳng tay trừng trị quan tham, cho dù là hoàng thân quốc thích(chém đầu Phó Tổng trấn Huỳnh Công Lý, cha vợ của vua Minh Mạng) đồng thời trọng dụng người thanh liêm, có tài vào đúng nơi, đúng việc (như giao cho Thoại Ngọc Hầu coi giữ vùng biên giới với Cao Miên và đào kênh Vĩnh Tế). Việc dân gọi lăng Lê Văn Duyệt là “Lăng Ông”phần nào thể hiện cái Uy, cái Ân của Lê Văn Duyệt.

- Về đối ngoại, Lê Văn Duyệt giữ quan hệ thân thiện đúng mức với hai nước láng giềng (Vạn Tượng và Cao Miên tức Lào và Campuchia) và xác định đó là cách giữ ổn định “phên dậu” phía tây của nước ta. Kênh Vĩnh Tế ngoài ý nghĩa kinh tế, quân sự thì về mặt chính trị đối ngoại cũng xác định rõ trách nhiệm biên giới với Cao Miên. Hiểu ý đồ dòm ngó Vạn Tượng, Cao Miên và nước ta của Xiêm La, Lê Văn Duyệt thực hiện chính sách ngoại giao hữu hảo và cũng có tính răn đe. Đặc biệt là chủ trương mở cửa, thông thương với thế giới bên ngoài, giao

lưu với một số nước phương Tây của Lê Văn Duyệt vào lúc bấy giờ là rất mới, táo bạo và tự tin.

. Về kinh tế:

- Lê Văn Duyệt khuyến khích mọi người dân (kể cả lưu dân, dân binh và phạm nhân) khai hoang lập ấp, tổ chức sản xuất quy mô dinh điền.

- Trong bối cảnh triều đình chủ trương đóng kín, bế quan tỏa cảng, Lê Văn Duyệt đã chủ trương mở cửa, thông thương với bên ngoài. Nhờ vậy, cảng Bến Nghé trở thành trung tâm buôn bán sầm uất, góp phần làm kinh tế phía Nam phát triển hơn.

- Lê Văn Duyệt cũng cho xây các công trình kinh tế có quy mô lâu dài như kênh Vĩnh Tế. Đây là một công trình quốc phòng kết hợp với kinh tế (giao thông, thủy lợi) có tầm chiến lược mà tới nay vẫn tiếp tục phát huy tác dụng trong hệ thống thủy lợi, thoát lũ ở đồng bằng sông Cửu Long.

. Về quân sự, quốc phòng:

- Lê Văn Duyệt là một tướng có tài thao lược bẩm sinh và cuộc đời binh nghiệp nhiều chiến tích. Uy danh của Lê Văn Duyệt làm cho những kẻ có ý đồ lăm le xâm lược cũng như những nhóm chống đối từ bên trong phải kiêng dè.

- Trong các cuộc tiễu trừ, dẹp loạn bên trong, Lê Văn Duyệt sử dụng nghệ thuật cảm hóa, đánh vào lòng người kết hợp với sức mạnh quân sự. Về mặt này, Lê Văn Duyệt có mức khác hơn so với Nguyễn Công Trứ. Cùng với chủ trương an dân, đoàn kết các dân tộc, tôn giáo... như nói ở phần trên, có thể coi Lê Văn Duyệt rất chú trọng môi quan hệ quân – dân.

- Đối với việc giữ gìn bờ cõi, mà đối thủ lúc bấy giờ là Xiêm La, Lê Văn Duyệt một mặt chú trọng phòng thủ chắc chắn, mặt khác cũng sẵn sàng chủ động tấn công trong trường hợp cần thiết (tương tự như Lý Thường Kiệt đã làm đối với quân Tống). Công trình kênh Vĩnh Tế thể hiện rất rõ tư duy chiến lược quân sự đó.

Nếu những điều nói ở trên là đúng với sự thật lịch sử thì có thể nói Lê Văn Duyệt là một tài năng lớn về chính trị, kinh tế, quân sự và trong các tư duy chiến lược của Lê Văn Duyệt có sự kế thừa từ các anh hùng dân tộc trước đó. Điều đó, nếu là có thật, nên được đánh giá cho khách quan và không xóa sạch những công lao, đóng góp của ông với vùng đất phía Nam, với nước ta trong giai đoạn lịch sử đó. Tương tự những tội lớn của triều Nguyễn đối với dân tộc không xóa sạch công lao mở cõi để nước ta kéo dài tới Mũi Cà Mau.

Công, tội phân minh cũng là quan điểm của Đảng ta về các vấn đề lịch sử.

————

(Bài và hình ảnh do ông Nguyễn Hạnh, Phó TBT tạp chí Xưa & Nay cung cấp)

Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt cùng đại biểu tọa đàm khoa học viếng Lăng Ông Lê Văn Duyệt

Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt thắp nhang viếng Đức tả quân Lê Văn Duyệt

Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt và NNC. Trần Bạch Đằng

Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt phát biểu tại cuộc Toạ đàm về nhân vật LÊ VĂN DUYỆT do Tạp chí Xưa & Nay tổ chức, tháng 10/2000.

Cuốn sách do Tạp chí Xưa & nay và NXB Trẻ ấn hành năm 2000, đã đuợc tái bản 3 lần. Sách tập hợp 32 bài viết và tham luận của các GS, TS, các học giả, nhà sử học nổi tiếng trong buổi tọa đàm về Tả quân Lê Văn Duyệt. Phát biểu của Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong Tọa đàm là Lời bạt in cuối sách.

Kỷ yếu Hội thảo khoa học về Chúa Nguyễn và Vương triều Nguyễn tổ chức tại Thanh Hóa năm 2008 tại link này, có thể tải xuống để lưu và tham khảo:

https://drive.google.com/drive/u/0/folders/10F-hmgLIntLeUIxfDM4QOx0YapO22js6?fbclid=IwY2xjawNpFnZleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFmMGRGMEVVU0hJVFAyYU42AR6y27OEguD-RqCwmymO5VIQd1WJ2ceWn0co8Rsyj_mXLNZinvpaXJCuAUQawQ_aem_fUWx6BL6s2cYOxBNlkZw8A