Nguyễn Thị Hậu
Hội đồng nhân dân thành phố Hồ Chí Minh trong phiên họp bất
thường ngày 8.10.2018 đã biểu quyết 100% thông qua dự án đầu tư xây dựng Nhà
hát Giao hưởng nhạc vũ kịch tại Khu đô thị Thủ Thiêm, nguồn kinh phí 1.500 tỷ từ
ngân sách nhà nước.
Quyết định này đã làm dấy lên nhiều phản ứng của người
dân thông qua mạng xã hội và những ý kiến trên báo chí (1) xoay
quanh hai vấn đề: 1. Thủ Thiêm là khu vực đang “nóng” do những sai phạm về đất
đai của chính quyền thành phố gần 20 năm qua; 2. Sự cần thiết của công trình
văn hóa này so với nhu cầu bức thiết về những công trình dân sinh khác như bệnh
viện, đường xá...
Thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình “hiện đại hóa” rất
cần xây dựng thêm những công trình dân sinh và công trình văn hóa... phục vụ
nhu cầu vật chất và tinh thần trước mắt cũng như lâu dài cho người dân. Khu vực
nào, lĩnh vực nào cũng mong được “ưu tiên” phát triển, tuy nhiên sức ép từ vị
trí “trung tâm kinh tế” của cả nước khiến nhiều năm nay trong lĩnh vực an sinh
xã hội và văn hóa, thành phố hầu như không được xây dựng công trình nào đáng kể.
Chưa nói đến sự phá hủy, xuống cấp của hầu hết công trình xây dựng từ trước năm
1975.
Tuy nhiên quy hoạch Thủ Thiêm trở thành một đô thị hiện đại,
văn minh với nhiều công trình hoành tráng gồm quảng trường, trung tâm tài chính,
nhà hát, bảo tàng, sân vân động, nhiều khu cư trú cao cấp... lại được xây dựng
trên những sai phạm, thậm chí là tội ác trong quản lý đất đai và hành xử với
người dân Thủ Thiêm. Ở đây bao nhiêu con người, ruộng vườn, xóm làng, đình
chùa, nhà thờ… hiện hữu gần hai trăm năm đã bị gần như giải tỏa “trắng”. Bao
nhiêu số phận con người và một phần lịch sử thành phố bỗng nhiên như không còn
hiện hữu trong những bản quy hoạch lạnh lùng vô cảm.
Nhiều năm nay những vụ việc của “dân oan Thủ Thiêm” không
được các đại biểu HĐND quan tâm, từ khi “ung nhọt” quy hoạch Thủ Thiêm được
công khai cũng chưa có một phiên họp “bất thường” nào của HĐND ra “nghị quyết” để
chính quyền phải giải quyết nhanh chóng và triệt để, bao nhiêu bức xúc oan khuất
của bà con còn đó... Cho nên việc Hội đồng nhân dân thành phố quyết định xây một
công trình đồ sộ về quy mô và kinh phí quá lớn tại Thủ Thiêm trong thời điểm này
trước hết là không phải đạo với bà con Thủ Thiêm nói riêng và nhân dân TP
nói chung. Sau nữa, một phiên họp bất thường của HĐND nhằm quyết định “ngay và
luôn” việc chi đến 1.500 tỷ cho một “dự án nhóm A”, dù có vài dự án quan trọng
khác cũng cả nghìn tỷ “đi kèm”, thì vẫn thể hiện sự vô tâm, vô cảm của các “đại
biểu nhân dân” đối với vấn đề đất đai đặc biệt nhức nhối của thành phố và rất
nhiều vấn đề bức xúc khác hiện nay.
Sự phản ứng của dư luận là do quyết định “bất thường” kém
nhạy bén về chính trị và thiếu nhân văn này!
***
Đây không phải là lần đầu tiên những quyết định của chính
quyền, của cơ quan dân cử như HĐND hay quốc hội không nhận được sự đồng thuận của
nhân dân mà còn bị phản ứng thậm chí gay gắt. Có thể lấy vài ví dụ từ việc nhỏ
đến việc lớn, quy mô từ tầm địa phương đến cả nước.
Ở thành phố Hồ Chí
Minh việc nhỏ như màu sơn của tòa nhà Bưu điện, lớn hơn chút như việc phá Dinh
Thượng Thơ, lớn hơn nữa như xây Nhà hát giao hưởng tại Thủ Thiêm. Ở tầm quốc
gia thì việc lớn như dự thảo Luật đặc khu, trong lĩnh vực giao thông là các BOT...
đến việc “nhỏ xíu” mà ảnh hưởng không hề nhỏ là hai lần tăng giá xăng ngay
trong những ngày “quốc tang” vừa qua... Bỏ qua một bên “thuyết âm mưu” về lợi
ích của một, vài nhóm nào đó, phản ứng của người dân đều bắt nguồn từ thực tế:
những sự việc như vậy đã làm thiệt hại đến quyền lợi của người dân về vật chất
và tinh thần, ở những mức độ khác nhau, cả trước mắt và lâu dài, ảnh hưởng trực
tiếp với địa phương này và gián tiếp với địa phương khác.
Vì sao những chính sách, việc làm “vì nhu cầu của người dân”
như chính quyền các cấp giải thích, lại vấp phải sự phản ứng trái chiều của dư
luận? Từ vài trường hợp liên quan đến di sản đô thị Sài Gòn có thể phân tích hiện
tượng này.
Cách đây vài năm, khi tòa nhà Bưu điện thành phố được sơn
lại chỉ mới một mảng nhỏ, lập tức có nhiều ý kiến cho rằng đó không phải là màu
sơn “truyền thống”, quen thuộc của công trình này. Mặc dù kinh phí thực hiện việc
sơn sửa công trình không phải từ ngân sách nhà nước mà được tài trợ, nhưng lãnh
đạo Bưu điện thành phố đã kịp thời ghi nhận ý kiến của người dân và các chuyên
gia kiến trúc, bảo tồn, sau đó nghiên cứu lại về màu sơn tường, cửa sổ cũng như
những sửa chữa trong nội thất... Kết quả đã đảm bảo tính khoa học của việc
trùng tu, tòa nhà Bưu điện không trở nên xa lạ với tâm thức của cộng đồng, do
đó giá trị lịch sử - văn hóa được bảo tồn và nâng cao hơn khi người dân thành
phố coi đó là “di sản của mình”.
Phản ứng của nhiều tầng lớp nhân dân với quyết định đập bỏ
Thương xá Tax, chặt hàng cây trên đường Tôn Đức Thắng hay mới đây là đập bỏ công
trình Dinh Thượng Thơ để “mở rộng, cải tạo, nâng cấp trụ sở UBNDTP”... và nhiều
trường hợp khác cũng từ nguyên nhân tương tự: đó là hành động xâm hại, phá hủy
di sản và tài sản đô thị (về mặt vật chất) và xóa bỏ lịch sử thành phố, ký ức cộng
đồng (về mặt tinh thần).
Xung quanh việc bảo tồn di sản của thành phố cũng có ý kiến
cho rằng, để hiện đại thì cần phải “hy sinh” di sản, rồi đánh giá hình thức kiến
trúc của các công trình này không có gì đặc biệt, hay như Dinh Thượng Thơ thì
ít người biết đến trước khi có quyết định đập bỏ, có nghĩa là giá trị lịch sử của
nó không cao... Tuy nhiên cần đặt những kiến trúc này vào bối cảnh của lịch sử
đô thị Sài Gòn chỉ hơn 100 năm, trong tương quan với cảnh quan khu trung tâm hiện
nay, vì chỉ mới hơn mười năm gần đây khu vực này đã mất gần hết các công trình đặc
trưng của Sài Gòn. Cần đặt bảo tồn di sản trong bối cảnh từ sau năm 1975 đến
nay, những biến động và thay đổi lớn về dân cư, về cảnh quan... đã làm biến mất
nhiều đặc trưng lịch sử - văn hóa đặc sắc của thành phố này! Có như vậy mới thấy
hết giá trị và có cách ứng xử phù hợp đối với di sản. Mặt khác, khi cộng đồng
chưa hiểu biết giá trị của những công trình lịch sử - văn hóa dù ít “nổi tiếng”,
có thể chưa đồng thuận trong việc gìn giữ di sản thì không có nghĩa là chúng
không có giá trị, mà đó là do các chính quyền, nhà quản lý, nhà chuyên môn chưa
làm tốt chức trách của mình.
Thái độ của chính quyền, của nhà quản lý trước những phản
ứng của cộng đồng là không nên coi ý kiến của người dân phản ánh bằng nhiều
hình thức khác nhau (trên báo chí, mạng xã hội hay tập hợp chữ ký trong một văn
bản) về các vấn đề xã hội là “hành vi mang tính cảm xúc”. Cần tôn trọng những phản
ứng này vì đã thể hiện sự quan tâm, hiểu biết và ý thức trách nhiệm của người
dân, nhất là giới trẻ. Cũng cần tôn trọng cảm xúc của cộng đồng, vì đó chính là
tình cảm, sự gắn bó với thành phố. Nếu không có trách nhiệm và tình cảm của người
dân đối với thành phố thì chính quyền không thể “quản lý” được. Ý
thức của cộng đồng càng cao thì vai trò và trách nhiệm quản lý của chính quyền càng phải càng cao hơn.
Từ góc độ xã hội “phát triển bền vững”, một hành động vô
cảm dù nhỏ của chính quyền cũng gây ra thiệt hại tinh thần cho người dân là không
thể đong đếm và nguy hiểm gấp nhiều lần sự thiệt hại về vật chất. Đó là sự tổn
hại niềm tin vào lẽ công bằng, vào sự tôn trọng con người và tính chính danh của
chính quyền. Sự tồn tại của chính quyền không phải dựa trên những “công trình
nghìn tỷ” mà phải được nâng đỡ bởi niềm tin của nhân dân. Một chính quyền “của
dân” không phải chỉ “vì dân” bằng ngôn từ mà luôn cần thấu hiểu và hành động thực
sự vì dân.
Sài Gòn, 9.10.2018
1 Vídụ:
https://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/tp-hcm-xay-nha-hat-1-500-ty-tai-thu-thiem-vi-can-cho-nguoi-dan-3820751.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét