@ Được làm vua thua làm giặc: thay thế địa vị của nhau bằng cách “làm lọan”. Vì vậy VUA, GIẶC tuy đối lập về địa vị nhưng có khi tâm thức như nhau: làm giặc lại coi mình như vua, làm vua mà hành xử như giặc.
CUỘC TRÒ CHUYỆN VỀ MỘT THỜI CHƯA QUA
Cô cháu học ở nước ngoài, cuộc trò chuyện này vào tháng 3 năm 2016 nhân một bài luận cháu viết về chiến tranh VN. Năm nay post lại đây cũng nhân một số sinh viên hỏi tôi những hỏi câu tương tự.
Những câu trả lời của tôi trong bài này về những vết thương thời hậu chiến không khác suy nghĩ trong nhiều bài khác tôi đã viết trên FB, trên báo chí… Các anh chị và các bạn đã không cùng cách nhìn nhận thì không nhất thiết phải đọc và comment ở bài này. Xin cám ơn!
1. Con muốn biết ý kiến của cô trước việc mà học sinh học thuộc lòng môn Sử mà không tìm hiểu rõ vấn đề? Có phải vì học thuộc lòng khiến cho học sinh ghét môn Sử hay vì môn Sử vốn dĩ khô khan nên khó tiếp cận với người học không ạ?
@ Cách dạy - học thuộc lòng có nguồn gốc từ kiểu học thi từ thời xưa nên nhiều môn học ngày nay cũng duy trì lối dạy và học này, nhất là những môn xã hội. Cách học thuộc lòng không có lỗi, vì từ kinh nghiệm cô nhận thấy, nhiều bài văn, bài sử mà hay, hay vì cách viết và cách dạy của thầy cô, thì việc học thuộc lòng hoàn toàn không mang ý nghĩa tiêu cực mà ngược lại còn tích cực, vì ngoài kiến thức nhớ được thì cảm xúc có từ bài học sẽ nuôi dưỡng rất lâu niềm yêu thích môn học. Vì vậy, có thể sách giáo khoa viết không hay nhưng nếu thầy cô biết cách truyền đạt giảng hay thì không cần bắt buộc có lẽ nhiều học sinh vẫn thuộc bài và nhớ lâu.
Tất nhiên nếu thầy cô không “giảng” mà chỉ đọc và bắt học sinh học thuộc lòng thì môn nào cũng chán, ngay cả các công thức toán mà thầy cô giảng không hiểu thì cũng học sinh cũng khó thuộc và không thể áp dụng để giải bài tập.
2. Cô thấy cách dạy Sử ở Việt Nam hiện giờ có điểm gì tốt và chưa tốt ạ? Nếu có điểm chưa tốt cô muốn thay đổi, cải thiện như thế nào để tốt lên ạ?
@ Điểm tích cực: luôn nhắc nhở và nuôi dưỡng lòng yêu nước, chống ngoại xâm. Đây là truyền thống cũng là đặc điểm lớn nhất của lịch sử VN. Điểm hạn chế là ngoài truyền thống chống ngoại xâm thì lịch sử VN chưa thấy rõ các yếu tố văn hóa xã hội, chưa thấy một cách sâu sắc, thật sự những ưu, nhược điểm của con người VN – chủ thể của lịch sử, trong đó có những nhân vật lịch sử và có người dân bình thường.
Muốn khắc phục điều này thì cần đặt/coi lịch sử là một dòng chảy trong truyền thống văn hóa, nhìn lịch sử từ văn hóa sẽ khách quan và toàn diện hơn.
3. Con học ở Mỹ thì người ta dạy rằng cuộc chiến năm 1957 tới 1975 là cuộc chiến giữa hai ý thức hệ (tư bản – cộng sản) bị ảnh hưởng bởi Chiến Tranh Lạnh. Mỹ tham gia để viện trợ giúp đỡ cho miền Nam. Trong khi ở Việt Nam thì cho rằng Mỹ là một nước đế quốc xâm lược miền Nam Việt Nam. Và thật sự trong cuộc chiến thì không phải lúc nào cũng có một bên đúng hoàn toàn và một bên sai hoàn toàn, sẽ có đúng và sai tùy vào mỗi người nhìn nhận. Vậy theo cô mình có nên dạy Sử một cách đa chiều cho học sinh tiếp cận với hai mặt, nhìn nhận cái đúng cái sai của các bên không hay chỉ cần nêu ra cái đã làm tốt của một bên?
@ Nhận định khác nhau do đứng ở những góc độ khác nhau. Nhận định từ phía Mỹ là từ bên ngoài / trên bình diện rộng hơn của thế giới nhìn vào tình hình VN lúc đó. Còn từ VN – cụ thể là từ miền Bắc VN, là nhìn trong nội bộ VN: thực tế Mỹ vào miền Nam, mục đích chiến tranh là để “đuổi Mỹ và thống nhất”. Với cách dạy sử là dạy truyền thống chống ngoại xâm thì chiến tranh với sự có mặt của Mỹ ở miền Nam thì coi đó là sự xâm lược. “Sự thật” được con người nhận thức thế nào, nhận thức ở thời điểm nào thì thành lịch sử như vậy. Do vậy, đến một lúc cũng cần cho học sinh biết những đánh giá khác nhau của các bên về cuộc chiến, tuy nhiên kiến thức lịch sử phải đi cùng kiến thức những môn xã hội khác cùng nội dung. Học sinh có kiến thức rộng, có nhiều cách tiếp cận sẽ tự biết mình đứng ở đâu để nhận thức lịch sử. Quan trọng trong nhận thức lịch sử là “nguyên nhân dẫn đến sự việc hiện tượng đó” chứ không chỉ là đánh giá “đúng/sai” “thành công / thất bại”.
4. Con có đọc bài viết của cô viết về hồi ức đi ra Bắc tập kết và con thấy rất hay và cảm động (Con cũng đọc bài viết của mẹ con – một người Bắc đi di cư vào Nam sinh sống). Đọc cả hai bài thì con thấy rằng cả hai bên đều có những đau khổ trăn trở của riêng mình, nhất là nỗi nhớ quê hương vùng miền mình sinh sống (rất xúc động). Nhưng những sự kiện như: năm 1954 đất nước bị chia cắt ở vĩ tuyến 17 và người dân hai miền có 300 ngày để chọn nơi mình muốn ở; không được nhắc nhiều trong sách giáo khoa môn Sử. Sách giáo khoa môn Sử chỉ nhấn mạnh rằng quân đội miền Bắc đã đánh Mỹ như thế nào. Chỉ nhấn mạnh về các chiến công đạt được. Cô nghĩ sao về việc này? Con thấy người ta cứ nhắc đến việc hòa hợp dân tộc, xóa bỏ hận thù nhưng mà sách giáo khoa thì dạy như vậy thì liệu có đi ngược lại với gì mà ta đang muốn làm (là xóa bỏ thù hận) hay không?
@ Càng lùi xa những sự kiện lịch sử thì người ta càng có cơ hội nhìn lại sự kiện đó bằng “con tim” chứ không chỉ bằng “khối óc”, tức là nhìn lại nó bằng cách nhìn của con người cá nhân chứ không còn là cách nhìn của “cộng đồng”, của đám đông lúc sự kiện xảy ra. Chiến tranh nào thì cũng có bên thắng bên thua, việc nhấn mạnh chiến thắng là nằm trong mục đích dạy sử: truyền thống anh dũng chống ngoại xâm. Như ở trên đã nói, như vậy là chưa đầy đủ và chưa khách quan.
Trong SGK còn nhiều sự kiện sơ sài hoặc thiếu vắng, điều này có thể bổ sung bằng bài giảng của giáo viên, hoặc bây giờ có thể tham khảo nhiều nguồn tài liệu. Không sự kiện lịch sử nào có thể che dấu mãi, chiến tranh, ngoài thắng lợi thì còn rất nhiều đau thương. Đấy mới là tác hại và hậu quả lâu dài của chiến tranh.
Việc hòa hợp hòa giải ở nước ta, theo cô không chỉ vì “người ta” nhắc nhiều về chiến thắng, mà còn là vì sau chiến tranh đã không có thống nhất thực sự ở lòng người do những chính sách và thực tế sai lầm trong thời hậu chiến. Sự mất mát trong chiến tranh có thể qua được nhưng mất mát thời hậu chiến không dễ qua. Sai lầm dẫn đến không/ chưa thể hòa hợp hòa giải chủ yếu là ở chỗ đó.
5. Theo cô nghĩ ý nghĩa của việc học và tìm hiểu môn Sử là gì ạ?
@ Là học làm người: hiểu biết quy luật lịch sử chung và quy luật lịch sử riêng của nước nhà, để độc lập suy nghĩ, nhận thức, từ đó mới trở thành con người tự do. Hiểu biết lịch sử một cách đúng đắn thì không phụ thuộc vào thế hệ trước, thế hệ trước cũng không thể ràng buộc thế hệ sau, như vậy mới có thể tránh những sai lầm của thế hệ trước trong quá khứ và biết tìm/ đi con đường đúng để tới tương lai, biết tự chịu trách nhiệm với chính tương lai của mình.
6. Cô có nghĩ là điều gì xảy ra ở quá khứ thì nên cho qua và tập trung cho hiện tại, những gì chính quyền và nhà nước làm cho dân trong hiện tại và tương lại mới là quan trọng không? Nếu cô nghĩ hiện tại và tương lai là quan trọng thì ta có cần thiết biết các câu chuyện bị che giấu đi trong lịch sử không ạ?
@ Quá khứ luôn tồn tại trong mỗi người, mỗi quốc gia, dù muốn hay không. Cũng không ai có thể chỉ biết hiện tại và tương lai. Như một câu nói “Không ai, không một điều gì bị lãng quên”, nhưng vấn đề là NHỚ như thế nào, kể cả quá khứ tốt hay không tốt. Chỉ nhìn thấy/nhớ đến cái tốt đẹp cũng như cái xấu xa thì đều có hại như nhau. “Cho qua hay không cho qua” tùy thuộc vào nhớ như thế nào.
Lịch sử, dù xấu hay tốt, và cũng chẳng có lịch sử nào lịch sử của ai toàn tốt hay toàn xấu, đều luôn cần được minh bạch, công khai, khách quan đánh giá/ nhận thức lại. Cách nhận thức đánh giá quá khứ thế nào, ta sẽ có ngày hôm nay và tương lai như vậy.
Sài Gòn 19/3/2016
Nguyễn Thị Hậu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét