Tạp bút, Nguyễn Thị Hậu
Sài Gòn bây giờ còn mấy “xóm đường rầy”?
Hồi ga Sài Gòn nằm ngay trước chợ Bến Thành thì tuyến đường
sắt vắt ngang hơn nửa thành phố. Hai bên đường ray là những xóm lao động, nhà
mái tôn mái lá san sát nhỏ bé và nhếch nhác, từ đường Lương Hữu Khánh (bây giờ)
xuyên qua khu chợ Vườn chuối, qua Hòa Hưng, khu Cống bà xếp, qua vùng Phú Nhuận
rồi Bình Thạnh với cầu Bình Lợi ra đến ga Bình Triệu ở Thủ Đức. Cặp theo đường
sắt là con đường nhỏ chỉ vừa một chiếc xe máy, nhà cửa nhô ra thụt vào nhưng “mặt
tiền” vẫn mở hàng quán ăn uống, tiệm sửa xe, nhà may… Người bán người mua là
dân lao động nên giá cả mềm hơn hàng quán bình dân ở nhiều đường hẻm khác dù chất
lượng có khi không thua kém. Còn nhớ quán bò bảy món Ánh Hồng nổi tiếng từ trước
1975 nằm kế đường ray cổng xe lửa đường Nguyễn Minh Chiếu (nay là đường Nguyễn
Trọng Tuyển) Phú Nhuận, mỗi khi xe lửa sắp chạy qua chủ quán liền kêu phục vụ
ra cẩn thận đậy điệm các món ăn cho khách.
Thập nhiên 80, 90 của thế kỷ trước, những chuyến tàu chạy bằng
than nhả hơi nước và khói muội đen sì, lắc lư rầm rập mỗi ngày vài lần chạy
xuyên qua thành phố, ngang qua những xóm đường ray lúc đó còn chưa có hàng rào
sắt ngăn cách đường sắt với dãy nhà hai bên. Trên những con đường cắt ngang khi
xe lửa sắp chạy qua thì có hồi chuông reo và người gác “cổng xe lửa” kéo barie xuống
ngăn dòng xe dừng lại. Còn ở xóm đường ray hễ nghe tiếng còi tàu thét lên điếc
tai thì mọi người mới thu dọn hàng quán sát vô, mấy bà bán rau thịt cá của cái
chợ tạm vài tiếng buổi sáng cũng lật đật ôm thau chậu rổ rá vừa chạy vừa thối
tiền hay đưa vội mớ rau con cá cho người mua; lúc chiều tối khách nhậu đứng lên
bưng cả chiếc bàn có dĩa mồi ổi cóc xoài khô cá đuối với chai “rượu thuốc” vào
bên lề, chờ xe lửa chạy qua lại đặt bàn ngay trên đường rầy ngồi nhậu tiếp. Nửa
đêm gà gáy xe lửa hú còi đánh thức những giấc ngủ mê mệt sau một ngày vất vả… hỏi
sao xóm đường ray không có quá nhiều con nít?
Tuyến đường sắt lúc đó như một bãi rác khổng lồ. Rác và nước
thải từ nhà hai bên đường liệng ra, từ khách đi tàu liệng xuống, từ những hàng
quán bỏ lại… chuột chạy qua lại, thỉnh thoáng có xác mèo chuột bị xe lửa cán chết
gan ruột nát bấy tùm lum, những đoạn vắng nhà cửa hai bên đường sắt là khu WC
cho xóm quanh đấy. Từ trên cao nhìn xuống xóm đường ray như có hai nửa: mặt tiền
đường phố nhà lầu cửa tiệm khang trang, rực rỡ màu sắc và ánh đèn, mặt kia nhìn
ra đường sắt nhà cửa màu xám đèn vàng ảm đạm… Những con hẻm ngoằn ngoèo chạy từ
nơi đèn sáng càng vào trong càng nhỏ dần rồi mất hút, nhà lầu “ráng” quay mặt
ra đường lớn hay hẻm, quay lưng về xóm đường ray. Nhưng đừng thấy vậy mà cho rằng
có sự ngăn cách giữa hai nửa, không đâu, dân trong hẻm hay mặt tiền có thể
không quen biết nhau giáp mặt ít khi chào hỏi nhưng khi có việc cần thì luôn giúp
nhau như thể bà con xóm giềng quen thuộc.
Từ khi ga Sài Gòn dời về Hòa Hưng thì một phần khu vực quận
1, quận 3 đường ray đã thành đường nhựa, mặt tiền nhà cửa khang trang hẳn lên.
Từ Hòa Hưng qua Cống bà Xếp đế Bình Triệu phần lớn đường sắt đã có rào chắn, đường
nhỏ hai bên cũng đổ nhựa hay bê tong sạch sẽ, nhà cửa vẫn nhỏ bé nhưng sáng sủa
hơn, nhà lầu ngày càng nhiều, đường hẻm nhỏ cũng có người gác chắn, giảm hẳn
tai nạn vì xe lửa trong thành phố. Chưa bao giờ thấy người Sài Gòn chui qua rào
chắn hay la lối người gác cổng xe lửa vì hạ barie khi còn chưa thấy tiếng sình
sịch của đoàn tàu, dù mỗi lần xe lửa chạy qua thì kẹt xe kéo dài hàng trăm mét
nhất là vào giờ cao điểm.
Bây giờ xe lửa loại mới, đầu máy toa xe sáng đẹp, vệ sinh,
tiện nghi đầy đủ, người đi tàu văn minh hơn, đoạn đường sắt ngang qua thành phố
vẫn là đầu mối quan trọng của tuyến đường sắt Bắc – Nam. Lại còn có tàu du lịch
chạy ra ngoại ô, ngày cuối tuần cả nhà kéo nhau đi hóng gió, bọn trẻ háo hức
nhìn phố xá, vườn cây, khu nhà mới, đường xa lộ… Ngồi trên tàu máy lạnh mát rượi
đến ga cuối rồi quay về, thấy hai bên là xóm đường ray khang trang sạch sẽ thì
biết đã vào thành phố.
Hệ thống đường sắt ở bất cứ nơi nào cũng là một phần không
thể thiếu của mạch máu giao thông vận tải, nhất là vận tải công cộng. Vài năm nữa
thôi, nhiều tuyến đường sắt đang xây dựng trên cao (skytrain) hay trong lòng đất
(metro) nối liền thành phố và các đô thị mới xung quanh sẽ được hoàn thành
nhưng không làm xuất hiện thêm những xóm đường ray trên mặt đất nữa… Xóm đường
ray buồn hiu hắt xưa kia sẽ dần đi vào ký ức như những “xóm kênh đen” hôi hám nay
đã lột xác trở nên tươi mát bên dòng
kênh xanh.
Sài Gòn 23.5.2016
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét