Gắn bó và có nhiều năm nghiên cứu về đặc trưng văn hóa đô thị Sài Gòn – TP. HCM, trong đó có hệ thống sông rạch, hơn ai hết, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu, Tổng thư ký Hội Khoa học lịch sử TP.HCM hiểu hệ thống sông rạch TP đến “chân tơ kẽ tóc”. Sông rạch không chỉ là đặc điểm địa lý mà theo bà Hậu nó còn là di sản đô thị.
Tuổi Trẻ có buổi trò chuyện với Tiến sĩ Hậu về các vấn
đề xoay quanh khai thác, cải tạo, bảo vệ sông rạch TP.
-
Gắn bó và nghiên cứu nhiều
năm về sông rạch TP. Cũng đích thân bà tham gia nhiều chuyến du khảo thời gian
qua, bà đánh giá gì về sông rạch TP trước đây và hiện tại?
Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu: Ở
góc độ nghề nghiệp, tôi quan tâm đến sông
rạch TP là một trong những di sản tự nhiên.
Nó là yếu tố cảnh quan làm nên đặc trưng của TP mình giống
đặc trưng của nhiều đô thị Nam Bộ. Nói đến TP.HCM mà không nói hoặc không quan tâm đến hệ thống sông rạch thì sẽ nảy sinh rất nhiều vấn đề văn hoá, xã hội.
Ở góc nhìn đơn giản nhất, hệ thống sông rạch là yếu tố tự nhiên gắn bó lâu đời với cuộc sống người dân. Nếu trước đây giao thông đường bộ chưa phát triển thì sông rạch là con đường giao thông quan trọng nhất.
Các thương cảng, giang cảng ở TP.HCM đã minh chứng rõ cho điều này. Sông rạch không chỉ phục vụ cho việc đi lại bình thường mà còn là tuyến đường
buôn bán, thông thương.
Thứ hai, đời sống người
dân Nam Bộ thường gắn liền với sông nước nên thường
cư trú dọc theo các con sông rạch.
Tuy nhiên mức độ phát triển của Sài Gòn từ sau năm 1954 đến
1975 quá nhanh, dân cư nhập cư về quá lớn đã nảy sinh ra tình trạng sinh sống, cư trú trên kênh rạch với mức độ dày đặc. Điều này đã
khiến nhiều con sông rạch bị bức tử bởi ô nhiễm.
Khoảng 10- 20 năm gần đây, TP đã bắt tay vào giải toả nhà ven sông rạch, cải tạo
những hệ thống sông rạch lớn như Bến Nghé, Nhiêu
Lộc - Thị Nghè, Tân Hóa - Lò Gốm… Động thái này này đảm bảo cho người dân môi trường sống tốt hơn
và cải thiện vệ sinh môi trường
nước của TP.
-
Theo bà thì đâu mới là yếu
tố để sông rạch TP được tồn tại bền vững? Chúng ta có thể khôi phục lại hệ thống
sông rạchnhư trước đây để chia lửa cho giao thông đường bộ được hay không?
Phát triển bền vững ở vùng đất Nam Bộ này là phải hiểu và sống theo điều kiện
tự nhiên. Làm sao để điều kiện tự nhiên phục vụ cho con người tốt hơn chứ không
phải hạn chế hay ngặn chặn những yếu tố tự nhiên.
Hệ thống kênh rạch TP trước
đây chằng chịt hơn nhiều, sự
phát triển của đô thị từ đầu thế kỷ 20 đã
khiến nhiều sông rạch bị lấp đi. Ngay như
khu vực quận 1, đường Nguyễn Huệ hay Hàm Nghi chẳng hạn,
trước đây cũng là rạch nhưng đã bị lấp. Bây
giờ chúng ta đã hiểu tác động không tốt của việc lấp kênh rạch thì phải dừng
chuyện đó lại, thậm chí rạch nào lỡ lấp rồi mà có thể khơi thông lại và cần thiết
thì nên khơi thông.
Về việc sử dụng giao
thông đường thuỷ chia lửa bớt cho đường bộ, nhiều nước đã thực hiện điều đấy. Thói quen đi trên đường bộ mới hình thành trên dưới trăm
năm, còn trước đó chúng ta vẫn sử dụng giao thông đường thuỷ.
Nhưng có 2 điều
tôi muốn lưu ý. Thứ nhất phát
triển giao thông đường thủy đầu tiên là để tạo thuận lợi về đi lại và sinh hoạt cho
cư dân tại chỗ trước rồi mới đến phục vụ du lịch. Du lịch phát triển rất cần,
nhưng tất cả những gì cải tạo TP này phải hướng đến cộng đồng người dân sống ở
đây và những người sẽ làm việc và trở thành cư dân
của TP. Người dân phải được sử dụng
đường thủy để đi lại, đi làm, đi chơi như họ sử dụng đường bộ chứ không phải cải
tạo sông rạch chỉ để cho khách du lịch.
Thứ hai là giữ vệ sinh cho kênh rạch và nâng
cao ý thức người dân. Sông rạch ở TP thường chảy qua những khu dân cư rất lớn. Đã có những đoạn được ngăn cách bằng đường ven sông nhưng phần nhiều nhà cửa vẫn
còn sát sông rạch.
Cần làm sao nâng cao ý thức người dân, cùng với những điều
kiện kỹ thuật khác để đảm bảo vệ sinh môi trường đối với khu vực nhà
ven sông, rạch.
Nếu không đáp ứng được 2 yếu tố trên thì sự phát triển về giao thông, môi trường, du lịch đường thủy còn khó khăn.
-
Vậy bà có mơ ước gì về sông
rạch TP trong thời gian tới?
Mong ước của tôi trong 10 năm tới về sông rạch TP là chỉ mong nó đẹp
và sạch hơn. Đẹp hơn về cảnh quan, đẹp hơn trong suy nghĩ của người đến
TP và trong ký ức của người dân đô thị. Theo tôi, đẹp không nhất thiết là công trình hiện
đại hay cái gì trang trí quá tốn kém, chỉ cần hai bên bờ kênh rạch là cây xanh,
thảm cỏ. Nếu được, mỗi tuyến sông rạch nên trồng một loại cây đặc trưng tạo điểm nhấn về cảnh quan.
Để phong phú, đa dạng và cũng tận dụng “nguồn vốn” từ cảnh quan thì
tổ chức thêm dịch vụ nhỏ ven bờ sông,
rạch như những quán cà phê, quán sách báo… tất
nhiên là phải đảm bảo môi trường.
Sạch là về chất lượng nước. Nước là yếu tố quan trọng nhất của vấn đề kênh rạch, trước
tiên muốn kênh rạch thay đổi thì phải xử lý được nước thải. Hệ thống cống xử lý
nước thải ra kênh rạch là điều cần thiết và phải đồng bộ vì kênh rạch thông nhau,
không thể chỉ xử lý khu vực này mà không làm khu vực
khác.
Một lần nữa tôi muốn nhấn mạnh giải quyết các vấn về sông
rạch cần hướng đến đời sống người dân TP trước. Bảo vệ
sông rạch là phải từ người dân, họ cảm thấy
dòng sông, kênh rạch này
của mình, môi trường sạch sẽ có lợi cho mình
thì sẽ có ý thức và hành động cụ thể bảo
vệ nó.
BOX 1: TP đầu tư mạnh cải tạo kênh rạch
Chưa thời kì nào TP.HCM tập trung đầu tư mạnh vào cải
tạo môi trường kênh rạch như giai đoạn 2021-2025. Với tổng vốn đầu tư dự kiến
khoảng 19.280 tỉ đồng, nhiều con kênh hứa hẹn sẽ được trong xanh trở lại.
Ngoài ra từ nay đến năm 2025, TP.HCM còn lên kế hoạch
triển khai 53 dự án di dời nhà trên và ven kênh rạch với hơn 20.300 căn nhà được
di dời. Sở Xây dựng TP.HCM mới đây đã đưa ra chương trình kế hoạch chỉnh trang,
phát triển đô thị giai đoạn 2021-2025, trong đó có việc di dời và tổ chức lại
cuộc sống cho người dân sống trên và ven kênh rạch trên địa bàn TP.
BOX 2: Bảo vệ môi trường kênh rạch là nhiệm vụ hàng đầu
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM qua hơn 3 năm
triển khai thực hiện Cuộc vận động “Người dân TP.HCM không xả rác ra đường và
kênh rạch, vì TP sạch và giảm ngập nước” đã thực hiện được nhiều giải pháp, mô
hình thiết thực trong công tác bảo vệ môi trường, góp phần nâng cao chất lượng
sống của người dân.
Vừa qua TP vừa ban hành kế hoạch triển khai thực hiện
Cuộc vận động “Người dân TP.HCM không xả rác ra đường và kênh rạch, vì TP sạch,
xanh và thân thiện môi trường” giai đoạn năm 2022-2025 với nhiều nhiệm vụ. Trong
đó nhiệm vụ bảo vệ hệ thống kênh rạch được TP đặt lên hàng đầu.
LÊ PHAN thực hiện
https://tuoitre.vn/chi-mong-kenh-rach-tphcm-sach-dep-hon-20221229232032655.htm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét