Nguyễn Thị Hậu
Trong những chuyến đi tôi thường đến sân bay sớm và ngồi chờ
đến giờ bay. Tâm lý đi tàu xe thời bao cấp làm cho tôi có thói quen luôn sợ trễ
giờ. Bây giờ người đi máy bay cũng đông như đi xe đò nên càng củng cố thêm thói
quen đó, dù máy bay lại hay trễ giờ hệt như xe đò ngày xưa.
Những năm 80 của thế kỷ trước khách đi máy bay phần lớn là quan
chức, công chức và du khách nước ngoài, dân thường ít có dịp đi máy bay vì chỉ
có một hãng VNA, vé đắt và thủ tục khó khăn. Ngày ấy mua vé máy bay đi công tác
ngoài chứng minh thư còn phải có công văn, công lệnh của cơ quan, có khi còn phải
thêm vài chữ viết tay “phê duyệt” ở dưới. Xếp hàng cả ngày đến lượt lại hết vé
đúng ngày mình cần đi, về và phải đang ký “vé chờ” xem có ai không đi thì mình
“lấp chỗ trống”, đương nhiên sẽ đắt hơn. Sau này mới biết có những “vé chờ” là
vé dự phòng cho khách VIP hoặc “tiêu chuẩn” của “người trong ngành”, thế nên có
người nhà làm ở hàng không “oai” hơn người làm ngành thương nghiệp. Nếu nhà ở
xa có việc hiếu hỉ thì phải nhờ cậy qua mấy lượt người quen để mua vé máy bay
trong khi vẫn phải chầu chực mua vé tàu Sài Gòn – Hà Nội vì không chắc có vé…
Cũng là tình trạng chung của thời bao cấp, việc gì cũng phải “nhất thân nhì
quen” vì thiếu thốn và thói cửa quyền phổ biến.
Đi ra sân bay cũng vất vả không kém. Ở Sài Gòn sân bay gần
thành phố nhưng ít taxi, xe bus không có, phải nhờ người nhà chở ra sân bay bằng
xe máy cồng kềnh túi xách, ba lô. Từ Hà Nội đến sân bay Gia Lâm hay sau này là
Nội Bài chưa có đường cao tốc, xe ca “Hải Âu” của hàng không đi con đường qua
làng xóm và những ruộng lúa ruộng rau, ổ gà ổ trâu xóc nảy tung người, chưa lên
máy bay đã có người say xe xanh mặt.
Ở sân bay nghe tiếng loa thông báo cũng lạ, thấy cánh cửa tự
động đóng mở cũng sợ, nhìn sàn nhà lau bóng loáng cũng ngại… Ít người có thái độ
tự tin và tự nhiên, phần lớn ai trông cũng bối rối, tồi tội. Nhà ga thời đó khá
yên tĩnh, chỉ thỉnh thoảng rộ lên khi có chuyến bay đến hay khi có đoàn người
đi xuât khẩu lao động kéo theo những người đưa tiễn. Người đi người tiễn đều rụt
rè và nhếch nhác dù xung quanh là vali hòm xiểng mới toanh.
Chừng từ đầu những năm 2000 (“Sài Gòn cô tiên năm hai ngàn” – lời hát của thiếu nhi như một ước
mơ của thời ấy) đi lại bằng máy bay dễ dàng hơn: nhiều chuyến bay tuy giá còn
cao nhưng dân đi lại thuận tiện hơn. Rồi
hàng không giá rẻ cạnh tranh, rồi đại lý vé máy bay có khắp các tỉnh thành… Mua
vé, thậm chí vé đi nước ngài cũng chỉ cần alo hay lên mạng tìm kiếm, ưng giá vé
thì có người mang đến tận nhà mới lấy tiền, đổi trả dễ dàng miễn bù thêm tiền.
Nhiều người đi công việc bằng máy bay như đi chợ, sáng Sài Gòn trưa Hà Nội tối
đã lại Sài Gòn. Nhiều tỉnh nhỏ cũng xây sân bay, đi Côn Đảo, Phú Quốc không còn
phải lo lắng vì thời tiết xấu biển động… Việc đi máy bay dễ dàng như đi xe lửa,
xe đò.
Nhưng trong khi bến tàu xe trở nên sạch đẹp xe chạy đúng giờ
hơn thì sân bay bắt đầu giống bến xe đò xe lửa hồi nào, dù ngày càng to hơn và
máy bay là phương tiện thông dụng hơn cho mọi người. Lượng hành khách tăng vọt
nhưng cơ sở vật chất phục vụ và nhà ga thay đổi chậm chạp, nơi đưa đón hay
phòng chờ lên máy bay luôn quá tải, đông đúc và lộn xộn nhất là khi tình trạng delay
phổ biến. Người đi máy bay thì tay xách nách mang đồ đạc lỉnh kỉnh túi bọc,
ngoài thói quen còn do ngại gửi hoặc không gửi vì quá cân cho phép, nhất là
hành khách đi máy bay giá rẻ. Khi qua cửa an ninh vừa mất thời gian vừa hay nhầm
lẫn…
Nếp sống văn minh nơi công cộng chưa phổ biến ở sân bay. Bây
giờ người ta không còn e ngại mà thoải mái gác chân lên ghế, nằm ngồi ngổn
ngang như chốn không người, quát nạt gọi nhau ơi ới như ngoài chợ… Và phải xếp
hàng thì vẫn chen chúc: chen lên rồi chen xuống dù thế nào cũng được lên máy
bay và ai cũng đã có chỗ ngồi, đến nơi thì ai cũng phải ra khỏi máy bay… Lên máy bay thì tùy tiện đổi chỗ để “ngồi cạnh
người nhà” – nhất là khách các đoàn du lịch – làm cho việc sắp xếp hành khách,
hành lý chậm chạp và bất tiện. Điện thoại cứ sử dụng bất kể tiếp viên đã nhắc
nhở mà có phải chuyện gì khẩn cấp đâu…
Nên chăng ở nơi công cộng, nhà ga và thậm chí trên máy bay,
xe lửa xe đò nên dán lời nhắc nhở “Đề nghị quý khách nói vừa đủ nghe” bên cạnh
một số lời nhắc đã có như “không xả rác bừa bãi” hay “đề nghị xếp hàng”… Các
công ty du lịch và hướng dẫn viên cần phổ biến quy tắc ứng xử nơi công cộng đến
du khách, thường xuyên nhắc nhở, giải thích và điều chỉnh những hành vi không
phù hợp của du khách. Chúng ta cứ chê bai du khách TQ nhưng thực sự nhiều du
khách Việt cũng không khác.
Hiện đại hóa cơ sở hạ tầng ở các đô thị, trong đó có các
phương tiện giao thông cần đi cùng việc giáo dục ý thức và phổ biến quy tắc, cách
thức sử dụng vì phần lớn người dân chưa biết cách sử dụng cho phù hợp, không phải
ai cũng biết thích nghi nếu không học hỏi và được nhắc nhở thường xuyên. Đồng
thời, không chỉ người sử dụng mà cả người quản lý cũng phải thay đổi tư duy,
phương thức điều hành. Nếu cứ giữ tư duy và trình độ “đi xe đạp” thì không thể
sử dụng hay điều hành hệ thống phương tiện hiện đại như BRT, Metro hay máy bay…
mang lại hiệu quả tốt.
Sài Gòn 7.2017
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét