MIỆNG NHÀ QUAN

TBKTSG hôm nay 27.7.2017

“Miệng nhà quan có gang có thép” là câu nói của dân từ xưa. Có gang có thép là lời nói ném ra ghê lắm, đe dọa chặt chém sắc bén lạnh lùng trấn áp gớm lắm… làm người nghe thấy phận mình như con sâu cái kiến, phải rùng mình sợ hãi mà len lét tránh xa rồi ngậm ngùi tự trách “sao mình lại gây chuyện với nhà quan làm gì cho khổ!”.

Tưởng sự đe dọa nỗi sợ hãi ấy chỉ có trong “văn chương hiện thực phê phán” trước 1945 với thân phận của những anh Pha, chị Dậu, lão Hạc, giáo Thứ…  Vậy mà ngày nay nhiều vị quan miệng “có gang có thép” như đã bước ra từ trang sách và có mặt không chỉ ở công đường mà cả ngoài đường phố nơi quán xá. Nhưng vào thời đại internet thì trong chốc lát lời nói hành vi “gang thép” của “quan phụ mẫu” đã tràn ngập trên truyền thông, nó không còn làm cho người ta sợ hãi mà trái lại gây ra sự bất bình và những phản ứng.

Vì sao nhiều quan chức của một nhà nước “vì dân” lại tự cho mình cái quyền có thể vi phạm quy tắc chung, vi phạm luật pháp, coi thường dân và trấn áp, đe dọa bằng lời nói và hành vi khi có người phản ứng hay thực hiện chức trách xử lý điều sai trái của quan chức?  Đó là vì những quan chức này không ý thức được họ đang sống trong thời đại nào, họ vẫn tư duy và hành xử như “quan phụ mẫu” ngày xưa, tuyệt đối hóa chức vị nên họ lạm dụng quyền thế trong mọi trường hợp, không thấy mình sai trái và nếu biết thì cũng dùng uy quyền để lấp liếm.

Dư luận qua báo chí và mạng xã hội những ngày vừa qua đã có thái độ phản ứng sự lạm dụng chức quyền của một vài vị có chức sắc (đương chức hoặc đã về hưu) không phải chỉ vì các vị vi phạm luật (có thể là vô tình và thật ra lỗi không lớn) mà chính là vì cách hành xử khi được chỉ ra sai phạm. Quát nạt chửi bới đe dọa đuổi việc người thi hành công vụ, lấp liếm cái sai, chụp mũ “bôi nhọ chính quyền” cho phản ứng của dân, “cái xảy nảy cái ung” vì ai cũng có thể mắc sai lầm nhưng thái độ nhận biết và sửa sai mới quyết định nhân cách của một con người.

Chức tước trước hết đó là trách nhiệm và đạo đức của quan chức, của cơ quan công quyền. Tiếc rằng nhiều quan chức, công chức chỉ coi đó là quyền lợi: lợi về vật chất (thu vén, vơ vét tài sản công biến thành tư) và lợi về tinh thần (có quyền đứng trên dân, trên pháp luật). Sự bất bình đẳng trong tiến trình phát triển một xã hội thoát ra từ kinh tế bao cấp ngày càng phổ biến và sâu sắc chính là từ tình trạng tham nhũng của quan chức, nhất là sự “tham nhũng quyền lực”. Khi chính quyền coi quyền lực là “tài sản” lớn nhất thì xã hội bất ổn, tha hóa và nảy sinh nhiều nguy cơ.

Sự bất ổn dẫn đến tha hóa trong xã hội từ hiện tượng nhiều người có hành vi xấu, và cũng như quan chức họ cậy mình là đại gia, có thân có thế, có tiếng có tăm nên sẵn sàng chống đối người thi hành công vụ hay ăn hiếp người yếu thế. Rồi có người vi phạm luật pháp nhưng liều mạng kiểu Chí Phèo gây nguy hiểm cho chính mình và cho người khác mà không ai dám can thiệp, vì đã thấy người thực hiện đúng chức trách đúng pháp luật lại bị coi là có tội vì “thiếu tế nhị”, là “cố tình bôi nhọ” chính quyền... Biến “nạn nhân” thành “tội đồ” là đánh tráo sự thật nhằm bao che, thậm chí ngụy biện cho những hành vi sai trái của quan chức. Một quan chức không phảỉ là chính quyền nhưng người dân nhìn và đánh giá chính quyền qua lời nói hành vi của từng quan chức.

Xây dựng chính quyền của dân, do dân và vì dân đâu cứ phải theo khái niệm “chủ tớ, nô bộc” của thời phong kiến. Bởi vì có xã hội nào mà “đầy tớ, nô bộc” lại ít hơn “ông chủ” về số lượng nhưng giàu hơn nhiều lần về tài sản và sẵn sàng ném vào “ông chủ” những lời “gang thép”? Xây dựng một “chính phủ kiến tạo” không thể không bắt đầu từ đạo đức công chức thể hiện qua mỗi lời nói hành vi, từ việc chính quyền tạo ra, điều hành và thực thi công bằng xã hội bằng sự công minh.

Sài Gòn 22.7.2017

 Nguyễn Thị Hậu