Từ bao giờ hoa sữa đã trở thành một biểu tượng của Hà Nội - nhất là đối với những người đi xa? Tôi không biết chính xác nhưng tôi nhớ Hà Nội bắt đầu từ một tối mùa thu 1975 chia tay bạn bè trong hương hoa sữa, tôi bắt gặp nỗi nhớ ấy trong bài hát “Hoa Sữa” của Hồng Đăng, và sau đó da diết hơn theo từng câu hát “Em ơi Hà Nội phố… ta còn em mùi hoa sữa” (thơ Phan Vũ, nhạc Phú Quang), và “hoa sữa thôi rơi em bên tôi một chiều tan lớp...” (thơ Bùi Thanh Tuấn, nhạc Trương Quý Hải).
Có mặt ở Hà Nội từ thời Pháp
nhưng chưa thấy trong biệt thự nào trồng hoa sữa, chỉ có hoàng lan hoặc vài cây
nhỏ. Cây hoa sữa được trồng ở vài tuyến phố thuộc khu phố Tây đường lớn vỉa hè
rộng rãi chứ phải ở khu phố cổ đường nhỏ vỉa hè cũng nhỏ. Hàng cây cao lớn, lá
xanh mướt quanh năm, trồng cách nhau đến hơn mươi mét mà vòm lá vẫn rợp vào
nhau. Đây là loại cây xanh phù hợp với đô thị vì là cây lâu năm, thân gỗ, có
tán rộng làm bóng mát. Nhưng có lẽ vì “đặc tính” của hương hoa nên người Pháp
trồng hoa sữa không dày, phố chỉ có vài cây vừa đủ mùi hương thoang thoảng.
Có thời nhà tôi trên phố Ngô Thời
Nhiệm - HN. Một quãng phố này và phố Lò Đức gần đó có hàng cây hoa sữa. Vào những
ngày cuối thu đầu đông, chiều tối Hà Nội lãng đãng hơi sương, từng chùm hoa trắng
sữa tỏa hương đậm đặc đến mức… nhức đầu. Thỉnh thoảng một làn gió thoáng qua là
mùi hương lan xa và dịu hẳn. Quãng đường Nguyễn Du ven hồ Thiền Quang cũng vậy,
những ngôi biệt thự “kín cổng cao tường” thời Pháp quanh đó như gần gũi và thân
thiện hơn với người trong phố khi cùng được đắm mình trong hương hoa sữa…
Trong không gian giới hạn của một
đô thị, với “tuổi đời” gần cùng với tuổi của đô thị Hà Nội kiểu Pháp, những cây
hoa sữa trở nên quen thuộc với nhiều người Hà Nội thời kỳ 1950-1960, và “hương
hoa sữa” trở thành ký ức chung của những chàng trai, cô gái Hà Nội thập niên
1970-1980 và về sau. Ngay cả những người sống ở Hà Nội từng “khổ sở” vì mùi
hương nồng nàn của nó thì khi đi xa, “hoa sữa” đã là một từ khóa (keyword) để mở
ra “kho kỷ niệm” về Hà Nội.
***
Phải chăng từ vẻ đẹp quyến rũ của
những lời hát về hoa sữa (và cả từ nỗi nhớ của những người Hà Nội đi xa?), khoảng
những năm 1990 một số đô thị bắt đầu trồng hoa sữa trên đường phố chính. Hàng
hoa sữa mới trồng chỉ cao hơn đầu người, cành còn khẳng khiu đã bắt đầu bung những
chùm hoa tỏa hương đậm đặc. Nhưng không như mong đợi, nhiều người bất ngờ vì
mùi hương của nó... Chỉ sau vài mùa hoa nhiều nơi đã phải chặt đi trồng cây
khác vì không phù hợp với sức khỏe người dân.
Rồi Hà Nội lại trồng hoa sữa trên
một số đường mới như Trần Duy Hưng, Nguyễn Chí Thanh... Cũng như nơi khác, vài
năm nay với mật độ cây trồng cao trong điều kiện khí hậu thay đổi, cây chưa kịp
lớn nhưng hoa sữa đã nở sớm hơn ngay trong những ngày hè... Vào cuối thu trong tiết trời se lạnh hương
hoa sữa nồng nàn như mang chút hơi ấm cho người đi ngoài phố, nhưng trong cái nắng
oi mùa hạ người ta khó có thể “lãng mạn” với mùi hương đặc biệt này. Hệ quả tất
yếu là hàng cây hoa sữa trên những con đường mới chưa kịp trở thành “ký ức” đã bị
chặt bỏ di dời, đành ngậm ngùi chia tay với phố.
Hà Nội có hương hoa sữa trên đường
Nguyễn Du, có mùa lá sấu rụng vàng trên phố Phan Đình Phùng... nhưng trước khi
hương sắc ấy trở thành ký ức thì Hà Nội đã có hàng cây cổ thụ trăm năm, hàng
cây là bóng mát mùa hè đổ lửa, là “nhân chứng” của bao đời người. Việc trồng
cây lâu năm ở đô thị là một khoa học vì nó bảo vệ môi trường và sự cộng cảm giữa
con người với thiên nhiên. Không thể cứ tùy tiện trồng cây rồi chặt bỏ hay di dời,
làm tốn kém nguồn vốn xã hội, gây ra tâm lý bất an và cảm giác không thân thiện
trong đời sống đô thị.
Hàng cây luôn gắn bó với những
con đường những ngôi nhà, với người thành phố.
Cảnh quan đô thị không thể thiếu những hàng cây cao vút toả bóng mát tạo
khoảng xanh bình yên… Mỗi thành phố, vô tình hay hữu ý, có loại cây đặc trưng
riêng, như Hải Phòng “thành phố hoa phượng đỏ”, Hà Nội “mùa hoa sữa” và bây giờ
là “mùa hoa tím bằng lăng”, Sài Gòn “cánh hoa dầu xoay tít bay bay” “hàng lá me
bay”, giờ là mùa hoa bò cạp vàng hay hoa kèn hồng…
Trải qua thời gian, đô thị phát
triển, loài cây đặc trưng sẽ trở thành “thương hiệu” của thành phố ấy. Mong lắm!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét