ELENA (phim Nga)

 Elena là y tá, có một con trai. Khoảng hai năm trước khi nghỉ hưu, bà chắp nối với một người đàn ông thượng lưu đã ly hôn và có một cô con gái, ông là bệnh nhân bà chăm sóc trong bệnh viện. Có thể thấy rõ vị thế khác nhau trong mối quan hệ giữa hai vợ chồng Elena: một người thượng lưu sung túc quen quyết định mọi việc rất lý trí và một người bình dân nghèo, tận tụy nhưng ngầm phản kháng.

Trong ngôi nhà sang trọng, cuộc sống chung có vẻ êm đẹp trừ khi hai người đề cập đến chuyện anh con riêng của Elena: hai vợ chồng anh ta không có việc làm, Elena luôn phải chu cấp và giúp đỡ gia đình họ, hơn thế, do sự thúc giục của con trai, Elena còn muốn chồng cho tiền để con trai mình “chạy” cho cháu nội vào đại học. Nhưng ông chồng từ chối vì không muốn (lại) giúp đỡ một người cha, người chủ gia đình lười biếng và vô trách nhiệm. Những cuộc trò chuyện của Elena với chồng đều đi vào “ngõ cụt” vì một bên là sự yêu thương và nuông chiều con vô lối, một bên là lý lẽ rành mạch thậm chí lạnh lùng, nhưng không thể nói là sai – nhất là với văn hóa châu Âu.

Chồng Elena lại luôn cảm thấy có lỗi với con gái – một cô gái sống phóng túng nhưng có công ăn việc làm. Nhưng hai bố con đã phần nào hòa giải với nhau khi ông bố nằm viện vì đột quỵ. Sau khi qua cơn đột quỵ rất nguy hiểm, chồng Elena nói với bà ý định làm di chúc của mình: phần lớn tài sản ông để lại cho con gái riêng, Elena sẽ được chu cấp đấy đủ đến khi chết. Và điều đó không làm cho Elena hài lòng.

Nhịp phim chậm rãi, nhạc nền căng thẳng như báo hiệu chuyện chẳng lành. Có đoạn dài chỉ thỉnh thoảng có tiếng những con quạ kêu thảng thốt...

Phân hóa xã hội không chỉ làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo về kinh tế mà nó còn làm bần cùng hóa về tinh thần: Người giàu không còn sự cảm thông và rộng lượng với người khó khăn, người nghèo lấy sự yếu thế của mình để đòi hỏi và chiếm đoạt của người giàu hơn, coi đó là sự “công bằng”. Chính tâm thức này làm cho Elena đã tỉnh táo và lạnh lùng, hành động tàn nhẫn, không hề hối hận, không chút xấu hổ ngay cả khi nhận thấy sự khinh bỉ của cô con riêng của chồng. Hành động của Elena không chỉ vì thương con mù quáng, mà đó là vì trong sâu thẳm Elena cho rằng bà hoàn toàn có quyền được hưởng tài sản của người mới làm chồng bà có hai năm, dù bà không hề đóng góp chút nào vào khối tài sản ấy. Người xem phải tự hỏi, không biệt sự tận tụy của Elena với chồng là thật lòng hay chỉ vì một tính toán nào đó?

Cái kết của phim cho thấy một “cuộc cách mạng” đã thành công: Mẹ con Elena “đổi đời”: có tiền, có tài sản, có nhà đẹp, nhưng lương tâm thì câm lặng dù Elena có chút sợ hãi trước những “điềm gở”! Nhưng “mục đích không thể biện minh cho phương tiện”, dùng thủ đoạn và tội ác để đòi "công bằng" thì ngay khi đang ăn mừng chiến thắng đã nhìn thấy tương lai chông chênh và vô định bắt đầu!

Là một phim Nga, ý nghĩa này lại càng sâu sắc!

16.1.2021