BUỔI TỌA ĐÀM TẠI BÁO NGƯỜI ĐÔ THỊ:
https://nguoidothi.net.vn/tp-hcm-can-lam-gi-de-bao-ton-phat-huy-gia-tri-khu-nha-buu-dien-trung-tam-50290.html
Nỗi ưu tư, lo lắng của những tiếng nói có trách nhiệm và cộng đồng quan tâm đến di sản là hoàn toàn có cơ sở, một phần cũng bởi vì “từ 5 năm trước, thành phố đã mất đi quá nhiều di tích lịch sử”, TS. Nguyễn Thị Hậu nhập cuộc. Bà cho rằng di tích là lịch sử sống động để giáo dục thế hệ trẻ, nuôi dưỡng tình yêu, niềm tự hào, tự trọng của người dân với nơi mình đang sống.
 |
| TS. Nguyễn Thị Hậu cho rằng di tích là lịch sử sống động để giáo dục thế hệ trẻ, nuôi dưỡng tình yêu, niềm tự hào, tự trọng của người dân với nơi mình đang sống. |
Từ khía cạnh lịch sử, khu nhà Bưu điện trung tâm TP.HCM nằm ở trung tâm của thành Gia Định, là khu vực cảnh quan lịch sử quan trọng nhất của đô thị, tập trung những công trình xây dựng sớm nhất, trở thành dấu hiệu nhận diện quan trọng nhất của đô thị và đến nay, khu vực này vẫn đang là trung tâm của TP.HCM.
Ngoài giá trị kiến trúc, giá trị thời gian, di sản còn có một giá trị vô cùng quan trọng mà các nhà hoạch định chính sách ít quan tâm đến là giá trị cộng đồng, là ký ức, tình cảm của cộng đồng đối với di sản. Chính vì vậy mà cộng đồng lên tiếng khi di sản bị đe dọa, tổn thương.
Tuy nhiên, cộng đồng chỉ là một trong bốn tác nhân, theo bà Hậu, tác động tích cực đến di sản. Và thực tế là tiếng nói cộng đồng có khi lại yếu thế. Tác nhân có tính quyết định là chính quyền thành phố với sự hỗ trợ từ những cơ quan tham mưu. Kế đến là những nhà đầu tư, những người được giao quản lý sử dụng trực tiếp di sản hoặc công trình có di sản.
Sau hai cột mốc lịch sử 1954 và 1975, phần lớn những công trình di sản quan trọng ở khu vực trung tâm được nhà nước tiếp quản. Thay mặt nhà nước quản lý, sử dụng nhưng người ta không quý trọng di sản với nhiều công trình. Hoạt động kiểm kê gặp khó khăn vô cùng.
Bà Hậu dẫn chứng, có một công trình có giá trị kiến trúc lịch sử gần chợ Bến Thành người ta không muốn đưa công trình vào danh mục kiểm kê để xếp hạng di tích. Họ than phiền không gian chật chội, thiếu chỗ làm việc, đề nghị được đập cũ xây mới. Nhưng cũng có trường hợp khi thành phố đề nghị phương án hoán đổi một khu đất rộng hơn để xây văn phòng làm việc, trả lại di sản cho thành phố quản lý thì họ lại đổi ý.
Tác nhân thứ ba là những nhà chuyên môn. "Hiện tượng xâm hại di sản ở TP.HCM hoặc nhiều địa phương có ý kiến của những nhà chuyên môn hay không? Xin thưa là có. Không phải nhà nước không lắng nghe ý kiến từ những nhà chuyên môn, mà vấn đề là nhà chuyên môn nói kiểu gì? Nói kiểu này không nghe nhưng xoay kiểu khác lại được nghe", bà Hậu cho biết.
|
| Bà Lê Tú Cẩm cho biết Hội Di sản văn hóa TP.HCM sẽ sớm có văn bản kiến nghị UBND TP.HCM ban hành Quyết định tạm dừng cấp phép các dự án liên quan đến khu nhà Bưu điện trung tâm TP.HCM. |
Một mâu thuẫn tồn đọng nhiều năm là lợi ích tài chính trước mắt, là giá trị cơ bản của công trình di sản hơn là giá trị di sản. Nôm na công trình đó mặt tiền bao nhiêu, có thể quy đổi ra bao nhiêu tiền mặt. Quy chế quản lý cảnh quan khu trung tâm 930ha dừng lại ở những tiêu chuẩn về kiến trúc như chiều cao công trình, diện tích sàn,… là chưa đủ, cần mở rộng quy định về công năng sử dụng phù hợp với từng loại hình không gian cảnh quan cụ thể.
Bảo vệ di sản không phải là câu chuyện trong nhà. Thế giới quan sát cách chúng ta ứng xử với di sản. Bà Hậu cho biết khi gửi bài viết về công trình Ba Son tiếp cận từ góc độ di sản công nghiệp để đăng trong một cuốn sách xuất bản tại Pháp, hội đồng phản biện đặt câu hỏi việc đập bỏ Ba Son cũng như một số công trình Pháp xây dựng trong giai đoạn thuộc địa có phải vì những công trình này là do Pháp để lại? “Nếu như trước năm 2000 thì có thể, nhưng từ năm 2000 trở lại đây thì động cơ là giá trị đất đai”, bà Hậu nhắc lại câu trả lời với phía phản biện.
