Lam Hạnh báo Thế Thao & Văn hóa phỏng vấn
1.
Điều gì đã khiến chị viết
bài tùy bút Thế giới mạng và tôi? Nhờ chị kể một
vài kỷ niệm liên quan khi viết bài này hoặc sau khi nó đã được xuất bản?
Từ trải nghiệm thực tế. Tôi tham
gia mạng xã hội từ khá sớm, do nhu cầu tìm hiểu một “không gian” khác mà các con và sinh viên của
tôi thường “tụ tập”. Tham gia mạng tôi có nhiều trải nghiệm thú vị, nhất là được
gặp gỡ nhiều người quen biết cũng như chưa quen, “chứng kiến” sự có mặt và thái
độ của họ ở những sự kiện khác nhau.
Thế giới
mạng và tôi là một trong những tuỳ bút được nhiều người đồng cản và chia sẻ nhất. Nhiều sinh viên của
tôi đọc bài này và “thì thầm” với nhau: cô H. “tinh tướng” lắm đó nha, viết
lách coi chừng!
Khi tập hợp các bài để in thành
sách vào năm 2014, biên tập nxb đã chọn tên bài này để làm tựa sách, vì “cuốn sách sẽ được nhiều người quan
tâm hơn khi mạng xã hội đang gây ra những tranh luận trái chiều”. Nhờ vậy bài
viết cũng được biết đến nhiều hơn.
Một kỷ niệm không vui là Hội sách TPHCM 2014 đã xếp lịch cho tác giả cuốn sách Thế giới mạng và tôi giao lưu với bạn đọc tại Hội
sách, nhưng bị hoãn vào phút chót mà không rõ lý do. Kỷ niệm vui là tuy bài viết đã rất
lâu nhưng gần đây mới được nhóm biên soạn bộ sách giáo
khoa Kết Nối liên hệ để bài
in vào sgk cho học sinh phổ thông.
Nhân đây tôi xin cảm ơn nhóm biên soạn bộ sách này.
2.
Chị có nghĩ rằng ban
biên soạn sách chọn bài này vào sách như một lời khuyên để giới trẻ sử dụng mạng
một cách thông minh và hiệu quả hơn?
Chắc người tuyển chọn
cũng có ý đó. Tùy bút nêu một cách nhìn về việc các nhân thể hiện trên mạng xã hội như thế
nào, nhưng không phán xét, chê trách hay ca ngợi mà ghi nhận một cách
khách quan. Qua đó có thể rút ra
cách sử dụng mạng xã hội một cách chủ động và khôn khéo hơn, làm sao để
có được nhiều năng lượng tích cực hơn. Bởi vì mỗi thành tựu KHKT đều nhằm mang
lại lợi ích cho con người nếu biết sử dụng đúng cách đúng mục đích. Có lẽ đến nay bài viết vẫn có tính “thời sự”
nên có sự đồng cảm của nhiều người, và được giới trẻ dễ chấp nhận.
3.
Chị có bao giờ ngừng
“chơi” mạng xã hội vài ba ngày đến một tuần và thấy thật ra chúng ảnh hưởng đến
mình nhiều hơn mình nghĩ không?
Thường xuyên chứ! Đó là những lúc
tôi đi công tác những nơi không vào mạng được, những khoảng thời gian tôi phải tập
trung hoàn thành công trình nghiên cứu hay một việc gì đó… Thật ra khi rời xa mạng
cái tôi thấy thiếu nhất là thông tin, những thông tin đa dạng, đa chiều buộc
mình phải suy nghĩ, chọn lọc, và có khi còn phải tự phản biện, tranh luận. Vì nếu chỉ tiếp nhận thông tin một chiều thì… chán lắm, giống y như phải nghe ... loa phường 😊 ! Tất nhiên cũng thấy thiếu vắng khi không gặp bạn bè trên mạng
với những cách thể hiện khác nhau nhưng đều mang lại sự thú vị cho cuộc sống.
Tuy nhiên không nên quá phụ thuộc vào mạng xã hội, vì mình còn những công việc
khác nữa, cũng tránh “nhiều chuyện” khi
có những việc mà mình không biết rõ
ràng.
4.
Nhiều người than rằng, họ
biết mạng xã hội khiến cho những người ở xa thì gần lại nhưng lại đẩy những người
ở gần ra xa nhau nhưng rồi họ lại vẫn tiếp tục để mạng xã hội đẩy họ xa hơn với
cha mẹ, con cái, anh chị em, bạn bè... của mình trong những lần gặp mặt. Chị
nghĩ gì về điều này?
Đúng là tình trạng này khá phổ biến,
nhất là ở các đô thị khi mà hầu như ai cũng có phương tiện vào mạng thuận tiện
mọi lúc mọi nơi. Nhưng quan trọng là mối quan hệ thực sự ở ngoài như thế nào: nếu
ngoài đời cha mẹ, con cái, người trong gia đình, bạn bè… ít nói chuyện với nhau
hay không quan tâm đến nhau, giữa các thế hệ có khoảng cách vì không hiểu nhau…
thì mạng xã hội càng làm cho
những điều đó nặng nề hơn. Và ngược lại, bạn bè, người trong gia đình thân thiện,
các thế hệ gần nhau hơn, thì mạng xã hội có thể giúp cho họ hiểu biết thêm về
người thân.
5.
Chị có thể chia sẻ về niềm
vui đến với văn chương của chị để cho ra đời những cuốn tùy bút, tản văn, truyện
100 chữ và cả thơ... bên cạnh những công trình về khảo cổ là chuyên môn của chị?
Tôi viết như là thói quen thể hiện
suy nghĩ bằng chữ viết trong các công trình khoa học. Cứ mỗi ngày là viết 1,2
trang theo thói quen. Rồi có thêm nhiều bạn bè, nhất là bạn bè trong giới cầm
bút (nhà báo, nhà văn) nên càng hay đọc của họ, từ đó cũng gợi ý nhiều chuyện để
viết. Còn viết kiểu gì (tản văn, tuỳ bút hay truyện 100 chữ hay “gọi là thơ”…)
thì tuỳ lúc đó viết thế nào cho hợp với điều mình nghĩ thôi. Sau này cũng viết
nhiều bài báo do yêu cầu của công việc, lại học bạn bè cách viết sao cho phù hợp…
Nhưng tôi thích viết truyện 100 chữ vì nó làm cho mình sử dụng ngôn ngữ chính
xác và phong phú hơn.
6.
Là một nhà khoa học và một
nhà giáo, điều này có lẽ đã giúp chị chuyển tải những điều mình muốn nói một
cách giản dị, dễ hiểu và mạch lạc, logic trong những trang văn?
Có lẽ vậy. Cách diễn đạt khoa học
có lợi thế là ngắn gọn, rõ ràng, đôi khi khá hàn lâm. Nhưng cách viết đời thường
cũng buộc tôi viết giản dị và nhiều
cảm xúc hơn chứ không thể khô khan và quá chặt chẽ như bài nghiên cứu
khoa học.
7.
Chị đã có nhiều tản văn,
tùy bút ngậm ngùi cho những giá trị văn hóa đã bị mất, những di sản bị lãng
quên, thậm chí bị xóa bỏ và cả khi môi trường bị tàn phá... Đó có phải là cách
chị bày tỏ tình cảm của mình và là cách một trí thức phải lên tiếng bằng một
cách khác ngoài khuôn khổ của những buổi hội thảo chuyên môn?
Tôi nghĩ rằng đó là trách nhiệm của
mỗi người, nhất là người làm nghề
nghiên cứu, giảng dạy, bảo tồn di sản văn hóa. Tôi cố gắng thể hiện bằng
nhiều cách khác nhau sao cho phù hợp từng lúc, từng nơi, nhưng không trái với quan điểm mà mình cho là đúng. Đó không chỉ là trách nhiệm mà còn
là tình cảm đối với nơi mình từng sống, đang sống, từng qua, những nơi chốn lưu
giữ bao giá trị văn hoá của các cộng đồng, của từng con người cụ thể. Viết về cảm
xúc ấy gặp được sự đồng cảm của
nhiều người, vì trong ai cũng có sẵn những suy nghĩ như vậy. Qua đó sẽ có nhiều
tiếng nói và hành xử ủng hộ việc bảo tồn di sản văn hóa hơn.
8.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu
trong những đợt khai quật và trong những trang văn giống
và khác nhau như thế nào?
Có lẽ vẫn là tôi thôi, nghiêm túc làm việc nhưng luôn vui vẻ với mọi người 😊 Ở nơi khai quật
hay đi công tác thì phải phù hợp công việc, tôi khá dễ tính, “bụi đời”, làm việc cũng như các
đồng nghiệp khác kể cả đồng nghiệp nam. À, có một học trò tình cờ biên tập một
cuốn sách của tôi, đã nói là
em không nhận ra cô trên những trang sách này, kiểu như không nghĩ tôi có thể
“sến” như vậy 😊 Còn một anh đồng nghiệp
đọc những bài “gọi là thơ” của tôi thì nhận xét: trông cô thế mà nữ tính đàn bà
quá nhỉ? 😊
9.
Chị đã về hưu và vẫn làm
việc, đi lại liên tục... điều gì khiến chị giữ được năng lượng tốt như vậy?
Tính tôi vốn năng động, lại được
rèn luyện qua thời bao cấp vất vả, nên khó mà “ngồi im”. Mặt khác, để có thể
làm tốt công việc thì luôn cần có hiểu biết mới, điều đó tôi học được từ nhiều
bạn trẻ và từ thực tiễn. Có năng lượng mới cũng từ đó.
10. Chị có đang dự tính sẽ xuất bản tiếp những cuốn tùy bút, tản
văn trong thời gian gần không?
Tuỳ duyên thôi, vì tôi không phải
là người viết văn chuyên nghiệp. Những cuốn sách của tôi cũng ra đời từ những
cơ duyên chứ hầu như không có kế hoạch gì trước, ngay cả cuốn đầu tiên “Đi và tìm trong đất” in năm 2008. Tất nhiên, sách chuyên
môn về khảo cổ học thì khác, được xuất
bản từ việc biên tập lại các
công trình khoa học với mục đích phổ biến kiến thức cho cộng đồng.