TRAO TẶNG TÀI LIỆU HIỆN VẬT CỦA NSUT - ĐẠO DIỄN NGUYỄN NGỌC BẠCH

 Lời đầu tiên, thay mặt gia đình tôi xin trân trọng cám ơn Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM, Hội Di sản văn hóa TPHCM, Bảo tàng TP.HCM đã nhiệt tình tiếp nhận những tài liệu, hiện vật của ba tôi – cố Đạo diễn, Nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Ngọc Bạch.

 Ba tôi tham gia cách mạng tại quê nhà An Giang từ ngày Nam bộ Kháng chiến 23.9.1945. Từ đó cho đến ngày ông mất tại TP. HCM (1.10.1985) ông chỉ làm một nghề là đạo diễn sân khấu và luôn gánh vác trách nhiệm quản lý các đoàn nghệ thuật. Cuộc đời của ông gắn bó với các đoàn nghệ thuật ở Nam bộ, từ kháng chiến chống Pháp đến khi tập kết ra Bắc và trở về TP. HCM. Những tài liệu hiện vật mà gia đình tôi trao gửi lại cho Sở VH-TT TP. HCM phản ánh phần nào cuộc đời hoạt động sân khấu của ông, đặc biệt nhiều tài liệu liên quan đến hai đoàn nghệ thuật Nam bộ trên đất Bắc là Đoàn cải lương Nam bộ và Đoàn kịch nói Nam bộ.

Theo tài liệu ba tôi để lại, Đoàn Văn công Nam Bộ thành lập ngày 22-11-1954 tại miền Tây. Đây là đơn vị duy nhất, đông đảo nhất tập hợp hầu hết văn nghệ sĩ của “Nam Bộ thành đồng”, sau 9 năm kháng chiến chống Pháp thắng lợi. Cuối năm 1954, Đoàn Văn công Nam Bộ được lệnh tập kết ra Bắc từ Chắc Băng, Cà Mau. Tại Hà Nội, sau Đại hội Văn công toàn quốc năm 1956, bộ phận Kịch nói và Cải lương tách ra, thành lập Đoàn Kịch nói Nam Bộ và Đoàn cải lương Nam Bộ. Chính là tiền thân của Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang và Nhà hát Kịch TP. HCM ngày nay.

Việc gửi tặng những tài liệu hiện vật này cho Sở VH-TT TP. HCM và nơi tiếp nhận là Bảo tàng TP. HCM, gia đình tôi – và cá nhân tôi là người công tác trong ngành di sản văn hóa - mong muốn được góp phần vào việc Xây dựng Bảo tàng Nghệ thuật Cải lương Nam bộ và thành lập Viện Nghiên cứu sân khấu Nam bộ (gồm nhiều loại hình nghệ thuật trình diễn). Hai thiết chế văn hóa này sẽ có đóng góp quan trọng trong việc tìm hiểu, nghiên cứu, đào tạo, truyền dạy một cách khoa học để có thể bảo tồn các giá trị, gìn giữ các loại hình và phát triển bền vững những di sản nghệ thuật quý báu của vùng đất và con người Nam bộ. Đây cũng là ý tưởng mà ba tôi đã bắt đầu thực hiện vào những năm 1980 – 1985.

Nhân dịp Ngày Di sản văn hóa Việt Nam, tôi xin thay mặt gia đình trao tặng Sở VH-TT TP. HCM những tài liệu, kỷ vật về cuộc đời hoạt động sân khấu của ba tôi, cũng là một chặng đường của sân khấu Nam bộ, sân khấu TP. HCM. Gia đình tôi mong muốn những tài liệu hiện vật này được bảo quản tốt, sớm được nghiên cứu giá trị và ý nghĩa, để có thể tham gia vào các nội dung trưng bày phù hợp tại Bảo tàng TP. HCM. Nhân đây xin cám ơn Bảo tàng TP. HCM đã giúp tôi bước đầu bảo quản, sắp xếp các tài liệu hiện vật theo từng nội dung.

Đặc biệt, qua đây gia đình tôi cũng mong muốn thế hệ con cháu của các nghệ sĩ, các gia đình, dòng họ nghệ sĩ tại TP. HCM có thể cùng trao tặng hiện vật, kỷ vật cho Sở VH-TT, tạo cơ sở cho việc hình thành Bảo tàng nghệ thuật cải lương nói riêng và sân khấu Nam bộ nói chung. Bởi vì càng để lâu sẽ càng thất thoát, mai một... Như vậy cũng không thể lưu giữ được lịch sử của nền nghệ thuật Nam bộ/Sài Gòn – TP. HCM. 

Nhân Ngày Di sản Văn hóa VN, kính chúc các anh chị quản lý, hoạt động trong lĩnh vực Di sản văn hóa nói riêng và ngành văn hóa nói chung đạt được nhiều thành công trong công việc!

Một lần nữa thay mặt gia đình tôi xin chân thành cám ơn Sở VH-TT TP. HCM, Hội Di sản Văn hóa TP. HCM! Xin kính chúc toàn thể quý vị mạnh khỏe, hạnh phúc!

Trân trọng!

TS. Nguyễn Thị Hậu

Tổng Thư ký Hội Sử học TP. HCM

 https://nguoidothi.net.vn/tp-hcm-cong-bo-xep-hang-them-5-di-tich-kien-truc-nghe-thuat-46189.html

NGƯỜI THẦY ĐẦU TIÊN CỦA TÔI

1. Hơn bảy mươi năm trước, vào năm 1942, ba tôi tốt nghiệp trường sư phạm Lasan Taberd ở Sài Gòn và được phân về dạy tại Cái Răng, Cần Thơ. Sau đó ông xin về dạy trường tiểu học huyện Chợ Mới (tỉnh An Giang) - quê nhà - để tiện chăm sóc ông bà nội tôi.

Ông dạy lớp Nhứt nhưng được nhiều học trò các lớp khác biết và quý mến, vì là thầy giáo nhưng ông “có máu đờn ca hát xướng” – như một người học trò của ông là nhà văn Nguyễn Quang Sáng sau này nhớ lại. Thầy giáo mà biết đờn ca là một điều rất lạ đối với đám học trò ở một trường huyện xa xôi. Sau giờ học vào buổi chiều, ba tôi dạy hát cho học trò bằng cây đờn Banjo tiếng nghe giòn tan, vui tươi. Rồi ông thành lập nhóm “văn nghệ” vào ngày hè đi biểu diễn gây quỹ giúp học sinh nghèo trong trường. Tiếng hát của học trò đã mang lại sức sống cho phố huyện, ban hát của thầy trò đi đến đâu cũng được bà con ủng hộ.

Từ cách mạng tháng Tám 1945 ba tôi đi kháng chiến, ông từ giã bục giảng để “đi hát”: lập đoàn hát biểu diễn suốt chín năm rồi tập kết ra miền Bắc năm 1954. Thời gian chiến tranh ông thường dẫn Đoàn cải lương Nam bộ, Kịch nói Nam bộ đi chiến trường phục vụ bộ đội. Trong chuyến đi, có lần ông đến biểu diễn tại một binh trạm trên cung đường Trường Sơn. Ở đó trong cuộc trò chuyện một bác sĩ đã nhận ra ông là thầy giáo của mình hồi lớp Nhứt. Thầy trò gặp nhau mừng rỡ, bác sĩ quân y vẫn cung kính gọi ông là thầy xưng con như thủa ấu thơ.

Sau này nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã viết về ông qua nhân vật thầy giáo trong tiểu thuyết Dòng sông thơ ấu. Ông và nhà văn Nguyễn Quang Sáng cũng là hai người bạn thân thiết.

2. Ba tôi là người Thầy đầu tiên của tôi, không chỉ dạy chữ mà Ba dạy tôi làm Người. Một đoạn tôi viết về Ba vào ngày giỗ lần thứ 10 của ông (1995):

Năm 1973, Hiệp định Paris được ký kết. Trong không khí náo nức chung tôi có một niềm vui nhỏ dành tặng ba nhân ngày đầu năm. Đó là việc tôi thi đậu vào trường Nghệ thuật Sân khấu. Khi tôi hồi hộp báo tin, không như tôi nghĩ, ba ngồi lặng với vẻ băn khoăn lo lắng. Cuối cùng ba nói với tôi, trang nghiêm mà trìu mến:

- Ba rất vui khi có một đứa con muốn nối nghiệp ba. Trước khi con tự quyết định tương lai của mình, ba muốn nói với con điều này. Mọi nghề nghiệp đều đẹp và đều sẽ thành công nếu ta lao động kiên nhẫn và trung thực. Nhưng trong nghệ thuật thì còn phải có một điều kiện quan trọng, đó là tài năng. Không có tài thì không có vai diễn hay, mà đã là diễn viên phải là một diễn viên giỏi. Đây không phải là chuyện danh tiếng mà là chuyện làm gì để có ích nhiều hơn cho mọi người, cho xã hội, và cho bản thân mình.

Với ba tôi, danh hiệu “nghệ sĩ” thật là cao quý… Lần đầu tiên ba tâm sự với tôi về nghề nghiệp cùng những buồn vui thăng trầm của cuộc đời nghệ sĩ, khi hiểu được điều đó tôi mới thực sự trở thành “người bạn” nhỏ của ba.

Khi tôi tốt nghiệp đại học và được trường giữ lại làm giảng viên, ba tôi rất vui vì trước đây ông cũng là một thầy giáo. Ông hay nói với tôi: “Người thầy giáo cũng như người nghệ sĩ. Phải yêu nghề, yêu người, yêu đời sâu sắc thì mới có thể đứng trên bục giảng hay trên sân khấu để mang đến cho mọi người những điều tốt đẹp của cuộc sống. Thầy giáo hay nghệ sĩ đều là những “kỹ sư tâm hồn”, nhưng tiếc rằng giữa hai nghề này luôn có một khoảng cách khá xa… Người thầy giáo thì thiếu tâm hồn nghệ sĩ, còn người nghệ sĩ lại thiếu đạo đức của người thầy!”

3. Gần như cả cuộc đời ba tôi đi theo “nghiệp hát”, là người nghệ sĩ nhưng ông giữ được nhiều thói quen sinh hoạt của nghề giáo. Đó là sự ngăn nắp, sạch sẽ; thói quen ghi chép những điều nhìn thấy, cảm nhận, đặc biệt là tình yêu sách vở. Anh chị em tôi thừa hưởng được tình yêu với văn học nghệ thuật và thói quen đọc sách từ ba, biết dành dụm tiền mua sách, biết chọn sách để đọc, và biết chia sẻ cảm xúc sau khi đọc một cuốn sách, xem một bộ phim hay vở kịch... cũng là nhờ ba tôi!

Là thầy giáo của một thời còn phong kiến nhưng ông rất dân chủ trong nuôi dạy con cái: không áp đặt trong mọi suy nghĩ, hành xử, chỉ phân tích đúng sai; luôn trao đổi và lắng nghe nhất là khi con cái có khuyết điểm, và ông cũng thường xuyên nói chuyện về công việc của mình cho con nghe, hỏi nhận xét của các con về những “chuyện đời” mà ông chứng kiến, ông còn nói với các con những lỗi lầm của mình để các con biết mà tránh... Ba tôi luôn nói rằng, điều này ông được thừa hưởng từ người Cha, tức là ông nội của tôi, chứ không phải từ giáo dục trong trường học, vì thời đó thầy giáo Việt thì còn phong kiến lắm, thầy giáo Pháp thì rất coi thường người Việt.

Sự dân chủ, công bằng này còn là phương châm hành xử của ông trong nhiều cương vị lãnh đạo, trong đối nhân xử thế với bạn bè, đồng nghiệp, người thân. Sau này đọc những gì ông nội tôi viết để lại cho con cháu tôi càng thấy rõ "truyền thống" này của gia đình tôi.

Và như một điều tất yếu, giữa ba tôi và thầy Trần Quốc Vượng đã có một tình bạn đặc biệt. Dù hai người ít có dịp găp nhau nhưng cả hai rất quý trọng nhau, vì/và đều truyền dạy cho tôi những điều cơ bản về một con người tự do!

Đấy là những điều tôi học được từ Ba tôi - người Thầy đầu tiên của tôi!

#giadinh

Hình: Ba mình năm 1982 tại báo Tuổi trẻ, và mình - năm 1973 thi vào trường sân khấu :)

Power & Purpose | Asia's Most Influential VN 2024

 https://www.tatlerasia.com/people/nguyen-thi-hau-vn?fbclid=IwY2xjawGYTppleHRuA2FlbQIxMQABHUVwtUXQ0DNW7v0RYQoKKMX_bLVuZ2aeuQn0_EQiZmd9ZjvrFkmI_NvsIA_aem_pfZZWp9ucl2ldWrtktUPcA

Có chung trong danh sách với những người nổi tiếng thật sự, mình vui vì công việc bảo vệ di sản được ghi nhận! Xin cảm ơn!

Power & Purpose   |   Asia's Most Influential VN

Nguyễn Thị Hậu

Nhà khảo cổ học

 

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu là chuyên gia trong ngành khảo cổ học tại Việt Nam

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu được biết đến thông qua trang blog Hậu khảo cổ, nơi bà chia sẻ các kiến thức ngành khảo cổ, những chiêm nghiệm trong cuộc sống và truyền cảm hứng nghiên cứu văn hóa cho thế hệ sau. Quan tâm đến lĩnh vực bảo tồn di sản lịch sử - văn hóa Việt Nam nói chung và di sản đô thị Sài Gòn - TPHCM nói riêng, Tiến sĩ đã chia sẻ nhiều bài phản biện, phỏng vấn, công trình nghiên cứu về bảo tồn di sản văn hóa cũng như các thành tựu nghiên cứu khảo cổ học phía Nam cho cộng đồng. Từ đó làm nảy sinh sự quan tâm trong cộng đồng đối với các lĩnh vực trên.

Tiến sĩ Khảo cổ học Nguyễn Thị Hậu hiện đang sinh sống và làm việc tại Sài Gòn. Bà hiện đang là Phó Tổng thư ký Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Tổng Thư ký Hội Sử học TP.HCM và giảng dạy tại trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP.HCM. Bà cũng từng thực hiện nhiều công trình nghiên cứu về nền văn hóa Óc Eo, Sa Huỳnh và khảo cổ học đô thị TP.HCM.

Ngoài ra, bà cũng xuất bản nhiều quyển sách về khảo cổ như Đô thị Sài Gòn - TP.HCM: Khảo cổ học và bảo tồn di sản, ​​Khảo cổ học bình dân Nam bộ - Việt Nam,... Bên cạnh chủ đề khảo cổ, bà còn viết về nhiều vấn đề khác dưới góc nhìn của một người nghiên cứu văn hóa, một nhà báo và một nhà văn, tiêu biểu có thể kể đến Thế giới mạng và tôi, Sài Gòn bao giờ cũng thế, Thương những miền qua,...

Thông qua công việc của mình, Tiến sĩ mong muốn có thêm nhiều người ủng hộ và cùng lên tiếng để ngăn chặn những hành vi phá hoại và làm tổn thương di sản văn hóa; bảo vệ di sản từ việc bảo tồn các công trình, bảo vệ ký ức của cộng đồng qua nhiều thế hệ. Bà cho rằng, việc lưu truyền những di sản văn hóa là góp phần bồi đắp tình cảm, trách nhiệm của cộng đồng người Việt trong và ngoài nước đối với Tổ quốc.

Xin đọc toàn thể danh sách AMI 100 gương mặt đại diện từ Việt Nam ở đây:  https://www.tatlerasia.com/list/ami/vn?page=1&fbclid=IwY2xjawGYT2VleHRuA2FlbQIxMAABHdRwxNxlCwjT-mMi-oCIA9Dy8GCBc42j1BR95K7OnG66cyzSOh6qFsiSZA_aem_jDQAvZSmNfqLZSIj3cxSJQ&industry=all&region=all&year=2024

ĐƯỜNG SẮT CAO TỐC CẦN GÌ?

 @ Nhân chuyện đường sắt cao tốc (ghi lại ý kiến của mình ở một cuộc họp cách hơn nửa năm về việc này)

Đường sắt cao tốc (tầm quốc gia) hay metro (tầm thành phố) đều vô cùng cần thiết! Ai đi nước ngoài cũng thấy tầm quan trọng của metro trong các đô thị lớn, tàu cao tốc nối các tỉnh thành, vùng miền.... Bên cạnh đó còn phổ biến hệ thống đường sắt bình thường chở hành khách ghé tất cả các ga (nhiều người dùng phương tiện này để đi làm hàng ngày), hay vận chuyển hàng hóa đêm ngày ngang dọc khắp đất nước.

Cần thiết là như vậy, quan trọng là như vậy, nên để xây dựng đường sắt cao tốc hay metro, hay bất cứ dự án hạ tầng giao thông nào cũng đều xuất phát từ 3 điều kiện cơ bản.

- Kinh phí

- Thời gian

- Kỹ thuật

Chọn 1 trong 3 yếu tố trên là quyết định thì hai yếu tố kia phải phụ thuộc, phù hợp. Ví dụ: muốn xây ĐSCT thì tiền đầu tư (dự kiến) là X. Với số tiền ấy thì thời gian hoàn thành sẽ là Y và cần sử dụng kỹ thuật công nghệ Z. Tức là tiền sẽ quyết định sử dụng kỹ thuật nào, của quốc gia nào (đường, tàu, đào tạo nhân lực, hệ thống bảo trì bảo hành nào phù hợp...), và sẽ cho thời gian bao lâu thì hoàn thành? Ngoài ra còn phải tính toán chi tiết các vấn đề mặt bằng, đất đai, đời sống người dân bị ảnh hưởng...

Vậy, nếu quyết xây ĐSCT thì TRƯỚC HẾT PHẢI XÁC ĐỊNH RÕ: TIỀN, KỸ THUẬT, THỜI GIAN YẾU TỐ NÀO LÀ QUYẾT ĐỊNH? Không thể cứ chung chung kiểu “đây là thời cơ, thách thức, lợi thế...”! Bắt đầu dự án nào cũng cần xác định từ những điều kiện thực tiễn và xác định mục tiêu quan trọng nhất là phát triển giao thông nhanh và thuận lợi hơn hiện tại. Bắt đầu một dự án nào cũng cần BẮT ĐẦU ĐỒNG BỘ mọi thành phần liên quan: tàu cao tốc là tàu, đường, kỹ thuật bảo hành, nhân lực phục vụ, KẾT NỐI CÁC TUYẾN, GA VÀ DỊCH VỤ TẠI GA...

Mình từng đi tàu cao tốc ở nhiều nước, gần nhất là đi vài chuyến tàu cao tốc ở Trung quốc. Những nơi mình đã đi tàu cao tốc thực sự vé chẳng rẻ hơn máy bay là bao, thậm chí có nơi có chuyến còn đắt hơn vé máy bay giá rẻ Hầu hết các chuyến tàu hành khách khá đông. Ví dụ ở Hàn quốc, từ Seoul đi Busan bằng tàu cao tốc, đọan đường khỏang hơn 450km đi mất 2g55ph, giá vé khá đắt (đi/về mất khỏang 85 USD). Tàu đúng giờ đi và đến, chỉ dừng ở 3 ga chính, tốc độ thường khỏang 250km/h, có lúc lên 300km/h (bảng báo tốc độ tàu, ga đến thường xuyên hiện lên). Tiện nghi trên tàu (vệ sinh, wifi, ăn uống, các loại ghế...) rất tốt. Ở TQ xe lửa cũng có nhiều loại, loại cao tốc hiện đại (nhanh nhất, vé đắt nhất) và không có chế độ giảm giá cho người trên 60 tuổi như các loại tàu khác.

Như vậy tàu cao tốc không phải phương tiện “phổ thông” cho mọi nhu cầu. Thời gian là vàng bạc, thật thế, nên cần tàu cao tốc để tiết kiệm thời gian, tăng hiệu quả công việc, tức là tăng “vàng bạc”. Chắc chắn rất rất ít người ngồi tàu cao tốc “để đi ăn trưa ăn tối” hay “đi học đi chợ” ở một nơi cách hàng trăm thậm chí hàng ngàn km (như có người từng phát biểu ở nghị trường), không khác nào ra đường chạy xe máy như điên, vượt cả đèn đỏ, suýt gây tai nạn... tưởng có việc gì khẩn cấp hóa ra đến quán cà phê chỉ để ngồi đồng cả ngày không làm gì cả

Và nếu có những tuyến bus lines có thể thay thế một phần của tàu “chợ” thì tàu cao tốc không thể thay thế đường sắt bình thường dùng chở hàng hóa vừa hiệu quả vừa an toàn hơn.