Nguyễn Thị Hậu
Những
ngày cuối tháng Tư, Sài Gòn nắng nóng, ban ngày ngột ngạt nhưng chiều xuống
không khí dịu hẳn. Người đổ ra đường, đi ăn, đi nhậu, đi cà phê.... hàng quán
đông đúc ồn ào. Những ngày nghỉ lễ sắp đến, thành phố sẽ vắng hơn như được nghỉ
ngơi để qua tháng Năm lại tiếp tục vòng quay bất tận của cuộc sống một đô thị lớn nhất
nước.
Tháng
Tư Sài Gòn luôn là cái tháng nóng bỏng, không chỉ là thời tiết mà còn là những vấn đề xã hội.
Và
hình như một
hai năm nay đã có phần dịu hơn những năm trước là “sức nóng” của ngôn từ sử dụng trên “hai lề” truyền thông phải
trái khi nhắc về ngày 30/4.
Bao
nhiêu năm đã
qua hay nhiều năm nữa về sau, đối với người VN chúng ta ngày 30/4 mang ý nghĩa lớn nhất
là ngày kết thúc chiến tranh. Chiến tranh kéo dài đến đâu cũng chỉ là hiện tượng
nhất thời. Trước và sau chiến tranh là cuộc sống hòa bình, bất cứ người nghèo khó vất vả hay giàu sang sung sướng
thì cũng mong ước được sống
trong hòa bình, mong muốn chồng con anh em không phải ra chiến trường, không bị
tên bay đạn lạc... Trên khắp đất nước có biết bao nhiêu nghĩa trang của những người lính, của
dân thường đã chết trong những năm dài chiến tranh, có những người ra đi đúng thời điểm hòa
bình chạm vào cửa ngõ Sài Gòn. Tất cả họ chưa từng được hưởng một giây phút hòa
bình cho đến khi sang thế giới bên kia, ở đó họ có bình yên mãi mãi?
***
Nếu thật lòng mong đợi những điều
tốt đẹp cho thành phố ta đang sống, không thể không nhận thấy sự đổi thay, mà đôi khi vì gần gũi quá nên không nhận ra. Quá khứ thành phố không chỉ là hình ảnh
“hòn ngọc Viễn Đông” còn là những khu nhà lá kênh đen chằng chịt khắp vùng Sài
Gòn, Chợ Lớn. Cũng đừng quên vùng ngoại ô “đám lá tối trời” đêm đêm nhìn về quầng
sáng nơi trung tâm thành phố mà ước ao bao giờ có được. Những dòng kênh sau gần
trăm năm nước đen và những xóm nhà lá san sát trên mặt nước lầy rác hôi thối thì
nay kênh đã thông, thủy triều lên xuống mỗi ngày cuốn
đi những ô nhiễm rác rưởi, “con kênh xanh xanh” nhờ con người giữ gìn môi trường
sống chung. “Hoài cổ” khác với “nệ cổ” là thế.
Chắc chắn còn
nhiều điều làm ta bức xúc, chưa thể hài lòng nhất là về đời sống tinh
thần, nhưng cũng cần nhìn thấy những điều mới mẻ. Sự thay đổi của những dòng
kênh, tòa nhà hay cây cầu xa lộ, những khu đô thị mới ở
ngoại thành… có giá trị vì đó là kết
tinh công sức của biết bao nhiêu con người thầm lặng lao động dù cuộc sống còn quá nhiều vất vả.
Chúng ta quý trọng những đổi thay dù nhỏ là vì những con người đó. Đòi
hỏi sự công bằng với quá khứ thì cũng cần công bằng nhìn nhận hiện tại, phải
không?
Nếu tính đời người bắt đầu từ khi đủ tuổi dựng vợ gả chồng để sinh thành một
thế hệ mới, thì hơn bốn mươi năm qua đã hai thế hệ hậu chiến ra đời và trưởng
thành. Nhìn con cái lớn lên và cũng phải giải quyết
những vấn đề của thế hệ chúng, có lẽ cũng “gay go, ác liệt” không kém gì cuộc
chiến của thế hệ chúng ta, bạn biết không, tôi bỗng nhận ra rằng, nếu chỉ
mãi nhìn về một thời quá khứ thì khác nào chúng ta tự giam mình trong “bảo tàng
viện” không thấy gì ngoài ký ức một bên “vàng son” một phía “hào hùng”. Do vậy
cũng cần quý trọng những gì hiện hữu mỗi ngày, đó là cuộc sống của các con ta,
và vì chính chúng ta đang sống.
Nhưng điều gì ngăn cản chúng ta cùng nhìn về tương lai, phải chăng đó là
cách chúng ta nhìn về quá khứ?
***
Sau hơn bốn mươi năm nhiều người đã nhận thấy, hòa hợp hòa giải thực sự
là một con đường dài và khó khăn. Chính sách của “bên thắng”, thái độ của “bên thua” chỉ là bề nổi/mặt sáng của con đường này. Mặt khuất
là tâm thức, căn cốt “thắng thua, được mất” từ những triều đại phong kiến đã tồn tại lâu dài qua nhiều thế hệ. Nếu luôn chỉ nhìn thấy một phía của quá khứ thì đâu
còn đủ bình tĩnh để nhìn thấy hiện tại và tương lai chung của đất nước
này. Dù muốn hay không thì thắng/thua là kết cục của
hầu hết những cuộc chiến. Xem xét toàn diện xã hội hai bên (không chỉ về quân
sự, chính trị) sẽ nhìn nhận được nhiều kinh nghiệm rất hữu ích để xây dựng
tương lai. Tất
nhiên, “khép lại quá khứ” nhưng lịch sử cần minh bạch, khoa học, nếu không
thì những sai lầm đau đớn trong
quá khứ rất có thể sẽ lặp lại.
Thay đổi tâm thức thực sự “coi trọng con người và vì
con người” phải được bắt đầu từ giáo
dục: sự nhân văn không chỉ là những điều tốt đẹp của truyền thống mà còn phải
nhận ra những “góc khuất” của lịch sử, những sai lầm của quá khứ để đừng lặp
lại. Thành tựu thì mỗi triều đại đều có sự độc đáo riêng vì thể hiện sự phát
triển xã hội của thời
đại đó, nhưng sai lầm của các triều
đại thì thường giống nhau, đều bắt nguồn từ sự thiếu hụt nhân văn, văn hóa. Sự
trả thù, cái ác có thể là cách nhanh chóng để giành được quyền lực và của cải,
nhưng không thể gìn giữ sự bình yên lâu dài, bởi vì gieo mầm độc ác không sớm
thì muộn sẽ gặt hái tai họa.
Bao giờ sẽ đến một
tháng Tư khác,
một tháng Tư mà mỗi người đều hiểu ngày cuối cùng phải qua và
chúng ta sẽ thanh thản bước qua tháng Năm – tháng của tương lai, chứ không còn đau đáu ở mãi tháng Tư của quá khứ tan
hoang đất nước và lòng người. Một
quá khứ mà chúng ta mong muốn khép lại... Một sự kiện liên quan đến chiến tranh
khi nhắc lại, có hàng triệu người vui, mà cũng có hàng triệu người buồn. Đó là
vết thương chung của dân tộc, cần được giữ lành thay vì lại tiếp tục làm cho nó
thêm rỉ máu... như lời cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nói.
Mỗi năm khi ngày ba mươi
tháng Tư đến tôi luôn tự nhủ, ngày mai sẽ là tháng Năm…
Sài Gòn 29.4.2018
(* theo tựa đề một tiểu thuyết của Thuận “Chỉ còn bốn
ngày là hết tháng tư”)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét